Igre 
Pre 80 godina probijen je Sremski front: Otpor nacista slomljen je posle teške rovovske bitke uz strahovite gubitke
Komentari11/04/2025
-09:03
Jugoslovenska armija probila je nemačku odbranu na Sremskom frontu u jutranjim satima 12. aprila 1945. godine, pre 80 godina.
Do proboja je došlo posle višemesečnih teških rovovskih borbi. Uspešan proboj omogućio je brz prodor jugoslovenskih trupa ka zapadnim delovima Jugoslavije i njihovo oslobođenje u narednih mesec dana.
Nemačke formacije koje su bile primorane da se povuku sa prostora centralne Srbije, oformile su, po oslobođenju Beograda oktobra 1944. utvrđeni front pravcem od Dunava na jug preko Srema put Save. Bio je to zapravo deo širokog poteza fronta od središnje Mađarske, od Dunava na jug sve do Drine, kao deo tadašnjeg širokog Istočnog fronta Nemačke.
Utvrđivanje na linijama koje će potom postati znane kao Sremski front Nemci su započeli, na ključnim punktovima, krajem septembra.
Dogodilo im se zapravo da je brz prodor sovjetskih trupa u Srbiju i oslobađanje Beograda koje je usledilo, preseklo izvlačenje ostataka njihovih trupa koje su ostale odsečene južno. Manjim delom na prostoru Jugoslavije ali su zato u Grčkoj ostale brojne nemačke formacije, Grupa armija E. One su se postupno izvlačile da bi potom preko Bosne ojačale nemačke snage u Sremu.
Snage koje je trebalo da, po zamislima nemačke komande, čvrsto drže Sremski front, potpuno su popunjene početkom 1945.
Wikipedia.org/Ванилица
Na Sremskom frontu su se uz Nemce nalazile i brojne hrvatske snage, ustaške i domobranske, kao i nešto pridruženih Rusa, odnosno građana Sovjetskog Saveza koji su se borili zajedno sa Nemcima. Procenjuje se da je ukupna brojnost na nemačkoj strani bila je oko 100.000.
Povezane vesti
Na jugoslovenskoj strani fronta koncentrisale su se jedinice Jugoslovenske armije, znatnim delom nedavno mobilisane u centralnoj Srbiji odnosno Beogradu, kao i Vojvodini.
Narodnooslobodilačka vojska i partizanski odredi Jugoslavije (NOV i POJ) preimenovani su 1. marta 1945. u Jugoslovensku armiju. Ona je bila ojačana sovjetskom artiljerijom kao i posebnom jedinicama Crvene armije. Njima su bile pridružene i regularne bugarske trupe, koje su krajem prethodne godine promenile stranu u tom ratu, pošto su u Bugarsku ušli Sovjeti.
Izuzetno teške rovovske borbe trajale su mesecima, uz stravične žrtve obe strane. Bila je reč o grčevitim borbama, masivnih, brojnih formacija. Težinu borbi na Sremskom frontu odredila je pre svega konfiguracija terena. Nepregledna ravnica, bez ikakvih prirodnih zaklona, nametnula je ukopavanje.
U zoru 12. aprila 1945. intenzivnom artiljerijskom vatrom i dejstvima iz vazduha, pripremljen je proboj. Nemačke položaje je tuklo približno 120 artiljerijskih cevi, a tokom dva naleta po 50 letelica ciljalo je nemačke položaje.
Usledio je juriš pripadnika 21. i 48. divizije Jugoslovenske armije, 1. proleterske i 2. tenkovske brigade. Otpor Nemaca je slomljen, front je probijen.
Snage Jugoslovenske armije nastavile su odmah brz prodor put zapada. Istog dana oslobođeni su Tovarnik, Šidski Banovci, Ilača, Adaševci, Vukovar. Potom je oslobođena Županja pa Vinkovaci.
Žilavog otpora je međutim mestimično bilo i nadalje. Tako je važno saobraćajno čvorište za izvlačenje iz Bosne, Vrbanja, oslobođeno posle teških borbi, uz brojne žrtve više stotina jugoslovenskih boraca.
Povezane vesti
Prethodno, tokom priprema za proboj Sremskog fronta, taktički su u sastavu Jugoslovenske armije, na tom frontu, oblikovane tri operativne grupe.
Južnu, pod komandom generala Peka Dapčevića, sačinjavale su 2. proleterska brigada, 17. istočnobosanska i 3. krajiška. Ona je oslobodila Semberiju i Brčko, čime su nemačke pozicije ugrožene sa juga.
Bosutska, središnja grupa, koju su sačinjavale 6. proleterska divizija, 11. divizija i 1. konjička brigada, zaposela je uoči proboja prilaze Bosutu.
Severna grupa, pod komandom generala Milutina Morače, je međutim imala centralnu, udarnu ulogu, i upravo ona je probila Sremski front. Činile su je 1. proleterska, 21, 22, 42. i 48, divizija, kao i 2. tenkovska. Njoj se tokom noći priključila i Peta brigada 21. divizije, koja je preko Dunava došla iz Bačke.
Centralnu utvrđenu liniju odbrane od Bosuta do Dunava, Nemci su teatralno, kako su inače činili u tom ratu, nazvali Nibelunška linija. Najjače obezbeđeni pojas, bio je na potezu Adaševci, Šid, Mohovo.
Njihova prvobitna namera bila je da liniju fronta postave bitno istočnije u Sremu. Ispostavilo se međutim da im je stabilizovanje linje fronta uspela tek docnije, i tu uglavnom na liniji etničkog ražgraničenja Srba i Hrvata.
Ruma je tako oslobođena 27. oktobra, Sremska Mitrovica 1. novembra, da bi se Nemci na takozvanoj Nibelunškoj liniji utvrdili početkom decembra.
Prethodni pokušaj proboja, 3. decembra, obustavljen je kao uzaludan 15. decembra.
Mesec dana potom, 3. januara Nemci su pokušali kontraofanzivu na celoj liniji fronta. Štab 21. divizije NOV i POJ bio je primoran da naloži izvesno povlačenje. Front je stabilizovan tri dana potom.
Ponovljena nemačka kontraofanziva 17. januara, prozvana Zimska oluja, obustavljena je krajem tog meseca. Linija fronta je nadalje bila uglavnom bez promena do proboja u aprilu.
Jugoslovenska armija po proboju Sremskog fronta nastavila je žustro napredovanje sve do granice sa Austrijom odnosno Italijom. Tokom narednih mesec dana oslobođen je celokupan prostor Jugoslavije, kao i dotadašnje italijanske teritorije do Trsta. Zagreb je oslobođen 8. maja, Ljubljana 9. maja.
Trupe Jugoslovenske armije ušle su i na prostor Austrije, u Korušku i Štajersku, kao i u Trst, odakle su bile primorane da se ubrzo povuku.
Ukupni gubici obe strane na Sremskom frontu bili su ogromni. Popisano je poimence 13.400 poginulih iz sastava Jugoslovenske armije. Taj broj je međutim daleko od konačnog. Sovjeti su na Sremskom frontu imali 1.100 poginulih. Prema navodima jugoslovenske strane, nemački gubici na Sremskom frontu bili su oko 30.000.
U docnijim tumačenjima neretko je navođeno je da su novomobilisani regruti sa prostora Centralne Srbije i Vojvodine upućivani na front bez valjane obuke i opreme, što je imalo za posledicu velike gubitke.
Nemačke formacije su nasuprot bile sastavljene od prekaljenih, iskusnih boraca, uz dobru tehničku opremu. Verovatno je porazu Nemaca na Sremskom frontu aprila 1945. doprinela i demoralizacija kao posledica opšteg stanja i očiglednog uzmicanja Nemačke na svim frontovima.
Na čelu nemačkih trupa na Sremskom frontu nalazio se Aleksander Ler (1885 - 1947) svojevremeno austrougarski pa austrijski vazduhoplovni oficir.
Tokom Drugog svetskog rata bio je komandant Jugoistoka i Grupe armija E. Aprila 1941. Ler je komandovao je napadom na Beograd.
Zarobljen je 9. maja 1945. u Topolšici, u današnjoj Sloveniji. Na procesu u Beogradu osuđen je zbog ratnih zločina na smrtnu kaznu.
Komentari (0)