Igre 
Velikani filma, mode i umetnosti: Legende koje su nas napustile u 2022. svet će još dugo pamtiti
Komentari01/01/2023
-22:02
Mnoge ličnosti koje su svojim delom i životom svet činili boljim mestom za sve nas, nisu dočekali 2023.
U godini koju smo ostavili za nama napustile su nas mnoge zvezde filma, muzike, mode i svih sfera umetnosti koje su ostavile dubok trag na svetskoj sceni.
Ovo je podsećanje na neke od velikana koji su nas napustili u 2022. godini:
Žan-Lik Godar
Legendarni francuski reditelj Žan-Lik Godar preminuo je 13. septembra u 91. godini života. U njegovoj biografiji zabeleženi su filmovi kao što su "Do poslednjeg daha", "Alfavil", "Prezir" i mnogi drugi.
Godar važi za jednog od začetnika i najznačajnih predstavnika francuskog Novog talasa i jedna od najuticajnijih ličnosti svetskog filma.
profimedia
Intelektualac, ideološki opredeljeni umetnik, svojim filmovima često suprotstavljen holivudskim konvencijama. Kao i njegovi savremenici Novog talasa, Godar je kritikovao redovnu "tradiciju kvaliteta" Francuske kinematografije, više naglašavajući veštinu u inovacijama i preferirajući velika dela iz prošlosti za eksperimentisanje.
Njegov najpoznatiji film "Do poslednjeg daha" snimljen je na ulicama Pariza 1959. uz minimalnu upotrebu veštačkog osvetljenja i scenarijem koji je pisan po principu dan za dan, postavši na kraju kulturni fenomen i učinivši Žan-Pola Belmonda jednim od najtraženijih francuskih glumaca tog vremena.
Povezane vesti
Godar je za svoj dugometražni prvenac dobio nagradu za najbolju režiju na Berlinalu i ohrabren, nastavio da niže uspehe.
Godinu za godinom usledili su "Žena je žena", "Živeti svoj život", "Mali vojnik", "Karabinjeri", "Prezir", "Neobična banda", "Udata žena", "Alfavil", "Ludi Pjero", "Muški rod, ženski rod" i "Made in USA".
Nakon pauze devedesetih, na scenu se na velika vrata vratio filmom "U slavu ljubavi" 2001. koji se našao u zvaničnoj selekciji Kanskog festivala, a za film "Socializam" dobio je počasnog Oskara. Kao što su mnogi od njega i očekivali, na dodeli se nije lično pojavio.
Poslednjih godina dobio je nagradu žirija u Kanu za "Zbogom jeziku" (2014), a za "Knjigu slika" (2018) "specijalnu Zlatnu palmu".
Mnogi od Godarovih filmova rušili su tabue i granice žanrova. On se često smatra najradikalnijim francuskim režiserom šezdesetih i sedamdesetih.
Godarovi filmovi su inspirisali različite reditelje kao što su Martin Skorseze, Kventin Tarantino, Stiven Soderberg, D. A. Penbejker, Robert Altman, Džim Džarmuš, Vong Kar-Vai, Vim Venders, Bernardo Bertoluči i Pjer Paolo Pazolini.
Vivijen Vestvud
Modna dizajnerka Vivijen Vestvud umrla je 29. decembra u 81. godini.
Povezane vesti
Vestvud je zablistala na modnoj sceni sedamdesetih, svojim androginim dizajnom, majicama sa sloganima i buntom protiv establišmenta.
Tanjug/AP Photo/Luca Bruno, File
Poznata kao kuma pank pokreta, preko svojih modela, ali i brojnim akcijama isticala je probleme iz oblasti ekologije, kulture, društva, politike.
Pre nego što će postati poznata, predavala je u školi i paralelno sa tim pravila nakit.
Povezane vesti
Odlučujuća promena dogodila se sredinom šezdesetih, kada upoznaje tadašnjeg studenta umetnosti, a budućeg menadžera grupe Sex Pistols Malkolma Maklarena. On joj otvara vrata neslućenih mogućnosti, postaje njen ljubavnik i partner u poslu modnog kreiranja.
Prve kolekcije prikazane na modnoj pisti početkom osamdesetih godina prošlog veka, i dalje u saradnji sa Maklarenom, bile su inspirisane Trećim svetom.
Kolekcijom Buffalo Girls uvela je nošenje grudnjaka kao spoljne odeće, kada je balon suknju uvela u modu godinu dana pre Kristijana Lakroa.
Dugo se klonila saradnje sa mejnstrimom, ali se ipak prihvatila dizajniranja venčanice koju je nosila Keri Bredšo u filmu "Seks i grad".
Poznata kao ekološka aktivistkinja, prve slike je posvetila klimatskim promenama, planeti Zemlji, Arktiku, kišnim šumama.
Čitavu deceniju istupala je protiv konzumerizma i zalagala se za moto – kupuj manje, mudro biraj i potrudi se da traje.
Sidni Poatje
Prvi Afroamerikanac koji je dobio nagradu "Oskar" za glavnu mušku ulogu, legendarni holivudski glumac Sidni Poatje preminuo je 7. januara u 94. godini.
Sidni Poatje je rođen 20. februara 1927. u Majamiju na Floridi. a odrastao je na Bahamima. Sin je farmera koji je uzgajao paradajz, a on je sledio svoj san i postao je holivudska zvezda.
Poatje je tokom sedamdesetogodišnje karijeru ostvario neke od kultnih uloga u filmovima, kao što su "Pogodi ko dolazi na večeru" i "Gospodinu s ljubavlju".
profimedia
Poatje, koji je u Holivud stigao sa 22 godine, jednom prilikom je izjavio da je osećao "nepodnošljivu odgovornost" budući da je bio jedini istaknuti "crni glumac" koji se našao na listi studija MGM, a nije "bio čistač cipela".
"Nosio sam nadu i želju čitavog naroda. Nisam imao kontrolu nad sadržajem, ali sam mogao da biram šta želim da snimam, što sam često i radio", izjavio je glumac koji je tokom cele karijere zaista vodio računa o tome koje uloge prihvata.
Poatje je 2011. godine dobio Čaplinovu nagradu za životno delo Filmskog društva Linkoln centra, za života je dobio i svoju zvezdu na Bulevaru slavnih u Holivudu, kao i počasnu nagradu Američke filmske akademije za sva izvanredna dostignuća koja je postigao kao umetnik i čovek.
Bio je jedno vreme i diplomata, predstavnik Bahama u Japanu. Najviše civilno odličje SAD, Predsedničku medalju slobode, primio je 2009. iz ruku tadašnjeg američkog predsednika Baraka Obame.
Olivija Njutn Džon
Olivija Njutn-Džon, australijska pevačica čiji su je glas, glumački talenat i lepota učinili jednom od najvećih pop zvezda sedamdesetih, preminula je 8. avgusta u 74. godini života.
Ostaće upamćena po neprolaznoj muzici i ulogama u mjuziklima, od kojih je najpoznatiji svakako "Briljantin".
Rođena je u Kembridžu 26. septembra 1948. godine. Njen otac je bio Velšanin i agent obaveštajne službe MI5 tokom Drugog svetskog rata, a radio je na projektu Enigma. Deda po majci bio je nemački nobelovac Maks Born, koji je pobegao iz Nemačke, kada su nacisti došli na vlast 1933. godine.
Otac joj je prihvatio posao profesora nemačkog jezika na Univerzitetu u Melburnu i porodica se tako preselila u Australiju.
AP/Richard Shotwell
Osnovala je grupu sa tri školske drugarice i počele su da nastupaju u kafiću koji je držao dečko njene sestre.
Nedugo potom uplovila je u profesionalnu, ali i ljubavnu vezu sa kantautorom Ijanom Tarpijem, koji joj je otvorio vrata lokalnih televizija. Njena verzija pesme "Anyone Who Had a Heart" donela joj je prvo mesto u jednom takmičenju, koje je podrazumevalo i nagradno putovanje u Veliku Britaniju. U početku je oklevala da ode iz Australije, ali je njena majka to videla kao šansu da izgradi karijeru svoje ćerke i odletela je s njom u London 1966.
Ipak, trebalo joj je vremena da dospe u žižu javnosti. Šira javnost upoznala ju je tek 1971. kada je Bob Dilan za nju napisao pesmu "If Not For You", koja se našla na sedmom mestu britanskih top lista, a ubrzo i na istoimenom albumu.
Ulogu u filmu "Briljantin", dobila je kada je imala 28 godina. Taj mjuzikl u kom je igrala srednjoškolku Sendi uz Džona Travoltu dao joj je tri hit singla - "You're The One That I Want", "Hopelessly Devoted to You" i "Summer Nights", kao i nominaciju za Zlatni globus.
Bio je to katalizator za njenu karijeru i usledio je album "Totally Hot" koji se našao na listi deset najslušanijih u Americi.
Rej Liota
Glumac Rej Liota, najpoznatiji po ulogama u filmovima "Polje snova" i "Dobri momci", preminuo je iznenada 26. maja u 67. godini života.
Liota je američki glumac i filmski producent koji je slavu stekao glumeći u brojnim filmovima i TV serijama. Ostaće upamćen po ulozi lika iz stvarnog života mafijaša Henrija Hila u legendarnom kriminalističkom dramskom filmu Dobri momci (1990).
Tanjug AP/Evan Agostini/Invision
Rođen je u Nju Džersiju. Nakon malih uloga na TV-u i u filmu Usamljena dama iz 1983. godine, dobio je nominaciju za Zlatni globus za film Something Vild iz 1986. godine. On je 1989. godine glumio u filmu Polje snova pre nego što je preuzeo ulogu Henrija Hila u filmu Dobri momci Martina Skorsezea.
"Ako imate jedan film koji ljudi pamte, to je sjajno. Ako imate dva, to je fantastično", rekao je za Gardijan prošle godine.
Piter Bogdanovič
Piter Bogdanovič američki reditelj, scenarista, glumac, producent, kritičar i istoričar filma, srpskog porekla, preminuo je 6. januara u 83. godini.
Rođen je u Kingstonu u saveznoj državi Njujork, u porodici srpskog slikara i pijaniste Borislava Bogdanovića i austrijske Jevrejke Herme Robinson. Piterovi roditelji su u Ameriku došli u maju 1939. bežeći od rata u Evropi. Pošto nisu govorili engleski, malom Petru je palo u zadatak da ih nauči, a najefikasniji način bio je odlazak u bioskop, gde im je prevodio radnju filma.
Tanjug AP/Damian Dovarganes
Bio je opsesivni posetilac bioskopa, a ostalo je zabeleženo da je u mladosti je gledao i po 400 naslova godišnje.
Karijeru je započeo kao filmski kritičar. Opsesivno je pratio filmove Džona Forda, Orsona Velsa, i Haurda Hoksa.
Poznati su i njegovi filmovi “Što te tata pušta samu?” (1972), “Bioskop za groš” (1976), “Dejzi Miler” (1974), “Maska” (1985), “Dan kada su se svi smejali” (1981) i “Zaljubljeni porotnik” (1988).
Kao gostu 40. FEST-a, 2012. godine uručen mu je Zlatni pečat Jugoslovenske kinoteke, njeno najveće priznanje, koje je ustanovljeno 1995. godine povodom stogodišnjice filma.
Objavio je više od 12 knjiga o različitim aspektima filma i filmskog stvaralaštva, a pojavio se i kao glumac u mnogim filmovima i TV serijama.
Svetska federacija filmskih arhiva (FIAF) dodelila je Bogdanoviču 2007. godine nagradu za životno delo, svrstavajući ga rame uz rame sa velikanima kao što su Bergman ili Oliveira.
Irena Papas
Legendarna grčka glumica Irena Papas, jedna od najznačajnijih grčkih glumaca svoje generacije, preminula je 14. septembra u 96. godini.
Grčka glumica i pevačica Irena Papas rođena je u mestu Hiliomodi, u blizini Korinta i ostvarila je karijeru dugu više od pola veka. Međunarodno priznanje stekla je zahvaljujući nagrađivanim holivudskim filmovima, "Grk Zorba", "Z" i "Topovi sa Navarona".
profimedia
U filmu Grk Zorba igrala je sa Entonijem Kvinom grčku udovicu koju su seljani kamenovali zbog njenog izbora ljubavnika. U političkom trileru "Z" (1969) Koste Gavrasa, za koga se tvrdi da joj je otvorio vrata međunarodne karijere, smeštenom u grčki grad Solun, igrala je udovicu lika koji je glumio Iv Montan. U ostvarenju "Topovi sa Navarona" (1961), snimljenom delimično na ostrvu Rodos, glumila je borca pokreta otpora iz Drugog svetskog rata.
Sa preko 70 snimljenih filmova ulazi u istoriju filma kao najangažovanija grčka glumica. Obilazi sve kontinente snimajući filmove, od Holivuda, Jugoslavije, Libije, Maroka, Brazila, Australije, Portugala...
Godine 2018. objavljeno je da Papas boluje od Alchajmerove bolesti već pet godina i od tada je živela daleko od očiju javnosti.
Beti Dejvis
Kraljica fanka i bivša supruga džez legende majlsa Dejvisa, Beti Dejvis, preminula je 9. februara u 77. godini života.
Većina njenog muzičkog opusa snimljena je između 1954. i 1975. godine, ali se njen uticaj osećao i u narednim decenijama. Po zanimanju model, Beti Dejvis je prvi put počela stvarati muziku pod svojim pravim imenom Betty Mabry, uključujući i singl iz 1964. "Get Ready for Betty".
Bila je važna ličnost njujorške muzičke scene kasnih 60-ih i napisala je pesmu "Uptown" grupe Chambers Brothers, koja je nedavno dobila novi život kada se pojavila u dokumentarcu "Summer of Soul" nominovanom za nagradu Oskar.
Prinstscreen YouTube/ IDFA
Godine 1968. postala je druga supruga Majlsa Dejvisa, a upravo je ona bila inspiracija za njegovu "Mademoiselle Mabry". Njihov je brak trajao samo godinu dana.
Beti je nastavila manekensku karijeru i paralelno snimala pesme. Prvu ploču "Betty Davis" objavila je 1973. godine, a imala je još dva studijska albuma.
Nakon 1979. vratila se u Pitsburg gde je živela povučenim životom, daleko od očiju javnosti.
Vilijam Hart
Glumac Vilijam Hart, najpoznatiji po svom Oskarom nagrađenog filmskog ostvarenja "Poljubac žene pauka" umro je 13. marta u 71. godini života, prirodnom smrću.
Hart je bio nominovan za četiri Oskara tokom svoje duge karijere, postigavši dve nominacije za najboljeg glumca u čak dva filma, a potom i za sporednog glumca za manje od 10 minuta vremena na ekranu u filmu "Nasilnička prošlost".
profimedia
U skorije vreme, Hart je postao dobro poznat mlađoj generaciji filmskih ljubitelja sa svojim portretom besmislenog generala Tadeusa Rosa u "Neverovatnom Hulku" iz 2008. Kasnije je ponovio ulogu u "Kapetan Amerika: Građanski rat" i "Osvetnici: Rat beskonačnosti", "Osvetnici: Kraj igre" i "Crna udovica".
Hart je igrao i glavnu ulogu u "Izmenjenim državama", glumeći problematičnog naučnika u filmu Kena Rasela. Sledeće godine igrao je zajedno sa Ketlin Tarner u filmu "Vrelina tela", a potom još jednom glavnom ulogom u "Parku Gorki".
Vangelis
Jedan od najpoznatijih kompozitora filmske muzike Vangelis Papatanasiju, preminuo je 17. maja u 79. godini života, ostavivši iza sebe neprocenjivo umetničko nasleđe.
Vangelis, koji je rođen kao Evangelos Odiseas Papatanasiju, jedan je od najpoznatijih grčkih kompozitora svih vremena iako je bio praktično samouk.
Karijeru je započeo u bendovima The Forminx i Aphrodite’s Child, pre nego što će se otisnuti u oblast filmske muzike.
profimedia
Upijao je tonove grčkih narodnih pesama i pravoslavne horske muzike, ali nije imao formalno muzičko obrazovanje, što mu je, kako je kasnije govorio, pomoglo da sačuva smisao za kreativnost.
Svetsku slavu stekao je saundtrekom za film "Vatrene kočije", koji je osvojio Oskara 1982. godine i postao sinonim za Olimpijske igre.
Vangelis je jednom prilikom rekao da je ta muzika, delom odavanje počasti njegovom ocu, koji je bio strastveni atletičar amater.
Tokom karijere napisao je i komponovao oko 60 albuma, a muzički kritičari smatraju ga jednim od najvećih kompozitora elektronske muzike svih vremena.
Maksi Džez
Maksi Džez, pevač čuvene grupe Faithless, preminuo je 24. decembra u Londonu. Faithless je jedan od najznačajnih sastava elektronske muzike devedesetih godina prošlog veka, a njihovi hitovi "We come 1", "God is a DJ" i pre svega "Insomnia" su obeležili jednu muzičku eru.
profimedia
Faithless je bio veoma popularan i u Srbiji, gde je nastupao na novosadskom festivalu Exit.
Kulio
Čuveni američki reper Kulio (Coolio), dobitnik Gremi muzičke nagrade, umro je 28. septembra u 60. godini u Los Anđelesu, preneo je Njujork tajms. Coolio, rođen kao Artis Lion Ajvi Džunior, ostaće upamćen po hitu "Gangsta''s Paradise" iz 1995. godine, s istoimenog albuma.
Kulio, rođen 1963 u Pensilvaniji, počeo je da nastupa na hip-hop sceni Zapadne obale, pre nego što se preselio u Kaliforniju. Objavio je prvi album "It Takes a Thief" 1994.
Tanjug/Photo by Chris Pizzello/Invision/AP, File
Na vrhuncu popularnosti 1996. godine osvaja Gremi nagradu, u jeku sukoba dve hip-hop scene - Zapadne i Istočne obale SAD, koji je čak koštao života Tupak Šakura i Notorious B.I.G, ali je Kulio u tom sukobu uglavnom uspevao da se drži po strani. Bio je oženjen Džozefom Salinas od 1996-2000. s kojom je imao četvoro dece.
Ajvan Rajtman
Ajvan Rajtman, reditelj i producent, koji je svetu podario mnoge legendarne komedije, preminuo je 12. februara u 76. godini života.
Rajtman je karijeru započeo kao producent "Životinjske kuće", a bio je reditelj prvog filma Bila Mareja "Meatballs", pre nego što će svetsku slavu steći sa "Isterivačima duhova" 1984.
profimedia
Komedija sa Marejem, Denom Ajkrojdom, Haroldom Ramisom Ernijem Hadsonom, Sigurni River i Rikom Moranisom zaradila je gotovo 300 miliona dolara na blagajnama širom sveta, dobila dve nominacije za Oskara i pokrenula vrednu franšizu, čiji je poslednji deo "Isterivači duhova: Nasleđe" režirao Rajtmanov sin Džejson.
Među drugim poznatim komedijama koje je režirao su "Blizanci", "Policajac iz vrtića", "Dejv", "Junior" i "Sedam dana, sedam noći".
Takođe je bio producent "Betovena", "Eurotripa" i "Stare škole".
Džejms Kan
Džejms Kan, čuveni Soni Korleone iz filma "Kum" čiju su bogatu karijeru obeležile i mnoge druge uloge za pamćenje, preminuo 7. jula je u 82. godini.
Rođen je u Bronksu 1940. godine, a prve korake u svetu filma napravio je sedamdesetih.
Igrao je žestoke momke na filmskom platnu: mornare, ragbiste, gangstere i bio je jedan od najprepoznatljivijih filmskih glumaca svoje ere.
Tanjug/AP/Richard Shotwell
Poznat po boemskom načinu života i stalnim zabavama, ženio se četiri puta i iza sebe je ostavio petoro dece. Glumu je počeo da studira na Univerzitetu Hofstra, gde je upoznao Frensisa Forda Kopolu, reditelja filma "Kum".
Upravo taj film najviše će obeležiti glumčevu karijeru.
Višedecenijsku karijeru je započeo 1960-ih godina, ulogama u filmovima Hauarda Hoka "Eldorado" i "Crvena linija 7000". Uloga fudbalera koji umire u televizijskom filmu "Brajanova pesma" iz 1971. godine donela mu je nominaciju za Emi.
Prva priznanja kritike dobio je za ulogu u filmu "Kišni ljudi" iz 1969. godine Frensisa Forda Kopole.
Monika Viti
Italijanska glumica Monika Viti preminula je 2. februara u 91. godini.
Rođena kao Marija Luiza Ceciareli u Rimu, 3. novembra 1931. godine, Viti je smatrana ikonom italijanske kinematografije i "kraljicom komedije", prenose italijanski mediji. Profimedia
Imala je veoma nesrećno detinjstvo, porodica ju je omalovažavala, a odnos s majkom je bio veoma komplikovan. Na scenu je debitovala sa samo 14 godina i gluma tada postaje njeno bekstvo od svega što ju je kočilo u odrastanju.
Roditelji i braća emigrirali su Ameriku kada joj je bilo 18, ona ostaje sama u Italiji i ubrzo nakon rimske Nacionalne akademije dramske umetnosti, počinje da koristi svoje umentičko ime - Monika Viti.
Kako je kasnije govorila, iskustva iz detinjstva obeležiće je za ceo život - nikada nije poželela da osnuje porodicu i bila je oprezna kome poklanja svoje srce.
Tokom četrdesetogodišnje karijere snimila je više od pedeset filmova, sarađujući sa legendama kao što su Pjer Paolo Pazolini, Luis Bunjuel, Mario Moničeli, a ostaće upamćena i kao zanosna strip junakinja Modesti Blejz iz istoimenog filma snimljenog 1966. godine.
Bolovala je od Alchajmerove bolesti i njen suprug je pre nekoliko godina dao saopštenje za javnost u kojem je naveo da se on brine o svojoj supruzi kao i medicinski radnici, da žive i dalje u Rimu.
Komentari (0)