Život i smrt Kleopatre: Stvarna kraljica Nila koja izaziva burne polemike i hiljadama godina nakon svoje smrti

Komentari

Autor: Staša Rosić

22/04/2023

23:16

Život i smrt Kleopatre: Stvarna kraljica Nila koja izaziva burne polemike i hiljadama godina nakon svoje smrti - Copyright Prinskrin/Youtube/Netflix, profimedia

veličina teksta

Aa Aa

Poslednjih dana vodi se oštra polemika o novoj Netfliksovoj seriji "Kraljica Kleopatra" u kojoj je glavna uloga poverena crnoj glumici Adel Džejms. Mnogi naučnici, među kojima i egiptolog i bivši egipatski ministar antikviteta Zahi Havas, osudili su takav kasting, jer prema onome što znamo iz istorije, vladarka drevnog Egipta nije bila tamnoputa.

Ipak, argument tvoraca serije, među kojima je i Džejda Pinket Smit u ulozi izvršne producentkinje, jeste da pravu boju Kleopatrine kože zapravo niko nije ni znao jer je, uprkos tome što je njen otac bio belac, identitet njene majke zauvek ostao nepoznat.

Ovoj uzavreloj debati priključila se i sama Adel Džejms. Ona je egipatskim kritičarima poručila "ako ti se ne sviđa kasting, nemoj da gledaš seriju" i dodala da se nada da će uloga Kleopatre koja joj je poverena uticati na mlade širom sveta koji liče na nju.

Ali, šta uopšte znamo o stvarnoj kraljici Nila?

Kleopatra Sedma bila je poslednja vladarka Ptolemejskog carstva koje je na današnjem tlu Egipta postojalo puna tri veka. Reč je o starogrčkoj državi, nastaloj nakon velikog osvajačkog poduhvata Aleksandra Velikog, koji je teritoriju Egipta oduzeo Persijancima 332. godine pre nove ere. Međutim, nakon njegove smrti, vlast u toj zemlji osvojio je Aleksandrov general, Ptolemej Prvi takođe Makedonac. Njegov daleki potomak Ptolemej Dvanesti, bio je Kleopatrin otac.

Kleopatra je bila jedna od najuticajnijih žena daleke istorije koja je ostavila dubok trag, kako u prošlosti Egipta, tako i Rima.

Igra prestola

Da bismo razumeli značaj koji je Kleopatra imala za istoriju Egipta, važno je imati u vidu da je u to vreme država već dugo bila u podaničkom odnosu prema Rimskom carstvu, a očuvanje stabilnosti u plodnoj dolini Nila bilo je u najvišem interesu Rima.

Ona je, nakon smrti oca, na vlast došla zajedno sa bratom Ptolemejem Trinaestim, za kog se kako su običaji nalagali i udala, ali je on imao drugačije planove. U proleće 48. godine pre nove ere, Ptolemej rešio da postane jedini vladar i prognao Kleopatru iz Egipta, ali se ona vratila pred kapije Aleksandrije sa plaćeničkom vojskom spremna da se bori za presto. Julije Cezar zato je došao u Aleksandriju da pokuša da stabilizuje vlast i spreči eskalaciju sukoba. Svesna da bi on mogao da joj osigura tron, Kleopatra je rešila da se ušunja u palatu i nagovori ga da joj pruži podršku. Prema legendi, njen sluga Apolodoros umotao ju je u tepih (ili, prema nekim izvorima vreću za prljavu posteljinu) i zatim je doneo do rimskog diplomate.

Njena rešenost oduševila je Cezara i on joj je pomogao da zauzme presto, a tokom kratkog građanskog rata koji je zbog toga izbio, Ptolemej se udavio u Nilu, što je Kleopatri trebalo da osigura mirnu vladavinu koju je, doduše, ponovo delila i to sa mlađim bratom Ptolemejem Četrnaestm.

Međutim, ona nije bila zadovoljna postojećim aranžmanom. Kako bi učvrstila savezništvo sa Rimom, Kleopatra je pozvala, od nje 30 godina starijeg, Cezara da ostane u Egiptu.

Za to vreme, rodila mu je sina, a kasnije, kada je Cezar već bio ubijen, pogubila je i svog brata Ptolemeja Četrnaestog i sestru Arsinoju, kako bi sprečila da neko ospori njegovo nasledno pravo.

Ljubav sa Markom Antonijem

Da li je ljubav između Marka Antonija i kraljice Kleopatre zaista bila onako "filmska" kako su je u čuvenom filmu oslikali Elizabet Tejlor i Ričard Barton, verovatno nikada nećemo saznati, ali nema sumnje da su bili veliki saveznici. Kada je Cezar ubijen, za prevlast u Rimu borili su se Marko Antonije i Oktavijan Avgust, a Antonije se tražeći saveznike u Egiptu, zaljubio u Kleopatru.

Iako je zbog političkog mira morao bio primoran da se oženi Oktavijanovom sestrom Oktavijom, u jednom trenutku vratio se u Aleksandriju i na zaprepaštenje rimskog Senata uzeo Kleopatru za ženu. U međuvremenu su dobili troje dece - Aleksandra Heliosa i Kleopatru Selenu, kao i Ptolemeja Filadelfa, kojima je on poklanjao deo po deo imperije.

Kulminacija nezadovoljstva njegovim potezima došla je u trenutku kada je naložio da se Kleopatrino ime stavi na rimski novac. Oktavijan je objavio rat Egiptu, a egipatska vojska je poražena na obali Grčke u čuvenoj bici kod Aktiuma, 31. godine pre nove ere.

Iako su i Marko Antonije i Kleopatra izvršili samoubistvo kako ne bi pali šaka neprijateljima i trpeli poniženje tako što bi ih oni poražene provodili ulicama Rima, njihova smrt romantizovana su praktično kao priča o Romeu i Juliji.

Prema legendi, neko je slagao Marka Antonija da je Kleopatra ubijena, zbog čega se on ubo mačem, a kada ga je ona pronašla, izdahnuo u njenom naručju. Očajna zbog takvog gubitka, najmoćnija žena Egipta se i sama ubila.

Kakva je vladarka bila Kleopatra?

Prema pojedinim izvorima, bila je izuzetno popularna među svojim narodom i za razliku od većine njenih prethodnika, koji su se ponašali kao Grci i tako se distancirali od svog naroda, ona je znala egipatski jezik i naručivala portrete u egipatskom stilu. Identifikujući se kao istinska egipatska faraonka, koristila je patriotizam da zacementira svoju poziciju, a na jednom papirusu iz 35. veka pre nove ere, uz njeno ime dodaje se "filopatris", odnosno "ona koja voli svoju zemlju".

U međunarodnoj politici, pored toga što se trudila da očuva svoju moć, želela je da zadrži i nezavisnost Egipta u odnosu na Rimsko carstvo. Uvećavala je bogatstvo trgujući sa Arabijom, a moguće čak i Indijom, a udružujući se sa Markom Aurelijem planirala je da spreči Oktavijana u nameri da Egipat učini vazalskom državom.

Iako drevni izvori potvrđuju da su se Kleopatra i Antonije zaista voleli, nema sumnje i da je ta veza bila vrlo korisna kraljici koja je želela da proširi i zaštiti svoje carstvo.

Ipak, dok je moderni istoričari opisuju kao sposobnu i popularnu liderku, Rimljani su za vreme njenog života i nakon smrti širili vrlo negativnu propagandu o njenom liku i delu. Uglavnom zahvaljujući Oktavijanu, njenom najvećem neprijatelju, ona je opisivana kao opasna zavodnica, koja se služila seksom, magijom i lukavstvima kako bi se dokopala moći kakva "jednoj ženi ne pripada". Pesnik Horacije je naziva "ludom kraljicom", a gotovo vek kasnije Lukan "sramotom Egipta, lascivnoj furiji, koja je umalo donela propast Rimu".

Kasnije, kad su se strasti stišale, grčki istoričar Plutarh objavljuje nešto saosećajniju, ali ipak netačnu biografiju kraljice. Ona je tada postala tragična junakinja kojoj je ljubav sa Antonijem bila jedina motivacija.

U svom "Žitiju Antonijevom" Plutarh kaže: "Njena lepota zapravo nije bila toliko izuzetna da niko ne bi mogao da se poredi s njom ili da niko ne bi mogao da je vidi, a da se ne oseti pogođenim njom, ali njeno prisustvo bilo je neodoljivo. Lik koji je unosila u sve što je govorila i radila bio je nekako očaravajući".

A po tome da se o njoj i vekovima nakon smrti i dalje snimaju dokumentarci i filmovi i diskutuje o pojedinostima kao što je oblik njenog nosa i nijansa boje kože, samo je još jedan znak da je reč o jednoj od najmoćnijih žena istorije.