Igre 
"Goranci poštuju Srbiju i Srbija poštuje Gorance": Priča o narodu koji je uz svoju zemlju i Goru ostao uprkos svemu
Komentari01/12/2024
-13:00
Iako brojčano mala, nacionalna manjina Goranaca je u istoriji Srbije ostavila dubok trag u raznim sferama društva. Zato je priča o njima - priča o Srbiji iz drugog ugla. Priča iz ugla patriotizma, volje za opstankom u zavičaju i teškog internog raseljeništva zbog etnički motivisanog nasilja.
Prva asocijacija na ovu malu zajednicu je poslastičarski zanat, koji je Gorance proslavio i van granica naše zemlje, ali oni su mnogo više od toga.
Iako se na popisu stanovništva kao zasebna celina pojavljuju tek nakon antibirokratske revolucije u Srbiji 1991. godine, njihov politički i društveni angažman u Srbiji nije novost, pa su tako u doba Kraljevine Srbije imali poslanika Malića Pelivanovića, a danas je stub njihovog predstavljanja Nacionalni savet Goranaca, koji je vrlo aktivan širom zemlje na okupljanju i brizi o identitetu grupe.
O životu Goranaca u Srbiji, njihovim običajima, kulturi, udruženjima i aktivnostima, za Euronews Srbija je govorio Pajazit Pomak, master politikolog, doktorand Univerziteta u Beogradu i predsednik Odbora za obrazovanje Nacionalnog saveta Goranaca.
Goranci - kaleidoskop kulturnog bogatstva južnih Slovena
"Ako govorimo o formalnom delu istorijata Goranaca prvi put se na popisu pojavljuju 1991.godine, ali Goranci kao etnička grupa postoje mnogo duže i postojaniji su od ove forme. Ipak, pošto pričamo o istoriji južnih Slovena na ovim područjima onda su upravo Goranci njen sastavni, a možda i jedan od najstarijih delova. Običaji, jezik, kultura i tradicija Goranaca najbolje prikazuju raznolikost i bogatstvo kulture južnih Slovena i upravo su do dana današnjeg sačuvani u životu, tradiciji i kulturi Goranaca", ističe Pomak.
Prema rezultatima popisa stanovništva iz 2022. godine, u Republici Srbiji (bez rezultata za Kosovo i Metohiju) živi 7.700 Goranaca.
"Goranci su osim oblasti Gore najviše stacionirani u Beogradu, opštini Palilula (Borča) ali i u drugim gradskim opštinama grada Beograda. Goranaca u Beogradu ima i na Vračaru, Dorćolu, ima ih u Zemunu i u drugim centralnim ali i prigradskim opštinama. Kako pričati o multikulturalnoj Vojvodini, a da tu nema i Goranaca? Naravno da ih ima, kao i u Šumadiji, Kragujevcu, Kraljevu, u Novom Pazaru, Raškoj, Prijepolju... Čini mi se da nema mesta u ovoj našoj lepoj zemlji da po rezultatima popisa u njemu ne živi barem jedan Goranac", objašnjava Pomak.
Povezane vesti
Opština Gora
Najjužnija srpska opština, pripada Prizrenskom upravnom okrugu i njen centar je naseljeno mesto Dragaš u kojem Goranci i dalje predstavljaju većinu stanovništva, kao i u okolnim mestima, od kojih se izdvajaju Restelica, Radeša i Brod.
Predsednik opštine Gora, Murselj Huseini je 2013. godine izrazio želju da i opština Gora bude deo Zajednice srpskih opština na Kosovu i Metohiji.
"Naša deca pohađaju nastavu po programu srpskog ministarstva i Srbija preko socijalne zaštite podržava Gorance, što je više nego dovoljan razlog da ostanemo u zajednici", rekao je tada Huseini.
"Kede si da si, za Đuren vo Gora da si"
Pomak navodi kako je privrženost zajednici visoko u hijerarhiji prioriteta Goranca, i kako se i dalje održala usmena tradicija kao važan element socijalizacije unutar ove zajednice.
"Goranci su jedna veoma homogena zajednica i mislim da je to ključ očuvanja identiteta Goranske zajednice. Postoji u Gori jedna rečenica: 'Kede si da si, za Đuren/leto vo Gora da si'. Znači kroz usmena predavanja prenosi se značaj dolaska u Goru i obilaska mesta porekla, druženja sa drugim članovima zajednice. Leti se kroz veselja koja se organizuju u Gori po selima mladi upoznaju i druže, prave se nova prijateljstva, stiču nove ljubavi koje neretko završavaju veridbama i brakovima. Uči se o tradiciji od starijih, prenose se s kolena na koleno pesme i priče, kultura obeležavanja praznika takođe. To je možda tajna očuvanja identiteta Goranaca, povezanost, postojanost i bliskost članova zajednice. Goranaci nisu samo poslastičari ili uspešne zanatlije, Goranci su i uspešni lekari, pravnici, ekonomisti, profesori na Fakultetima, sportisti", nabraja Pomak i dodaje:
Privatna arhiva
"Što se tiče praznika, Goranci obeležavaju Bajram i Kurban Bajram, deo njih posti tokom meseca Ramazana, islamske su veroispovesti, ali obeležavaju i Đuren (Đurđevdan) bez crkvenih elemenata, više kao praznik dolaska proleća i praznik susreta svih Goranaca koji gde god da se nalaze za Đuren treba da su u Gori."
Pored očuvanja identiteta putem negovanja duha zajedništva, sagovornik naglašava neophodnost postojanja zvaničnih institucija u kontekstu očuvanja njihovih kolektivnih prava.
Povezane vesti
"Goranci do formiranja Nacionalnog saveta, u novembru 2022. godine, nisu imali formalno instituciju koja je štitila njihova prava. Od tada to je Nacionalni savet Goranaca na čijem čelu se nalazi doktor Amir Kajkuš iz Novog Pazara. Ovaj Savet formirao je i niz drugih institucija od značaja za promociju Goranske kulture i tradicije, a istovremeno aktivno je otvoren da podrži i rad udruženja koja se bave promocijom goranske kulture i tradicije. Inače, Goranci aktivno učestvuju u društvenom životu naše zemlje, dovoljan je podatak da su npr. u Kraljevini Jugoslaviji pre 100 i više godina imali svog narodnog poslanika Malića Pelivanovića. Ta tradicija aktivnog učešća Goranaca u društvenom životu ove zemlje nastavila se i u kasnijim godinama i decenijama", ističe Pomak.
Goranci u Srbiji - dobar primer saradnje države i nacionalne manjine
Na zvaničnom sajtu Nacionalnog saveta Goranaca piše kako je "Nacionalni savet nacionalne manjine goranaca u Republici Srbiji (NSG) najviše predstavničko telo Goranaca u Republici Srbiji, osnovan radi ostvarivanja prava na manjinsku samoupravu u kulturi, obrazovanju, obaveštavanju i službenoj upotrebi jezika i pisma".
O institucijama Goranaca za Euronews Srbija govorio je dr Amir Kajkuš, prvi predsednik prvog saziva Nacionalnog saveta Goranaca. Kajkuš, koji je rođen u Prištini, a živi u Novom Pazaru gde radi kao lekar specijalista psihijatrije.
Povezane vesti
Dan Goranaca
Kao zvaničan praznik goranske zajednice u Republici Srbiji proglašen je 13. novembar. Na taj dan osnovana je prva nacionalna institucija Goranaca - Nacionalni savet Goranaca u Republici Srbiji.
"Formiranje Nacionalnog saveta Goranaca je prva ikad osnovana institucija Goranaca, može se reći kako tek od 13. novembra 2022. godine Goranci zvanično imaju prvu instituciju koja radi na očuvanju identiteta, običaja, kulture, jezika i tradicije Goranaca", ističe Kajkuš.
Jedan od glavnih ciljeva Nacionalnog saveta Goranaca je očuvanje lingvističke zasebnosti, u čemu im je partner država Srbija.
"U okviru našeg Nacionalnog saveta Goranaca u toku je formiranje Zavoda za kulturu Goranaca. Izradio se jedan internet sajt koji je akreditovan i koji se zove se 'Gora u srcu', a ono na šta smo veoma ponosni je to da je sajt akreditovan u Agenciji za privredne registre gde piše da je jezik goranski, što do sada nikad nije bio slučaj. Sve do tada to nije moglo da se na taj način definiše u dosadašnjim administrativnim papirima, ali smo uspeli to da postignemo uz pomoć Ministarstva za nacionalne manjine i društveni dijalog", objašnjava Kajkuš.
FoNet/Enes Halilović
"Formirana su i udruženja koje se zovu 'Manesta', što u prevodu na srpski jezik znači mlada ili nevesta. Takođe, formirano je još jedno udruženje koje je vezano za narodnu igru, a koje se zove 'Oro'. Dalje, zajedno sa medijskom kućom i producentom Bogdanom Vranješvićem učestvovali smo u snimanju prvog dokumentarnog filma o Gorancima 'Ljudi s Gore' koji je bio prikazan na RTS-u pre nekoliko meseci i koji naišao na veliki odziv kod građana i koji se nalazi na našem sajtu. Takođe imamo svoj kanal na platformi 'YouTube' sa svim stvarima koje se tiču Goranaca", navodi Kajkuš.
"Moram da kažem kako od početka imamo podršku i mislim da su Goranci u suštini jako dobro prihvaćeni od strane države Republike Srbije. Takođe, i Goranci spadaju u ljude koji poštuju zakone Republike Srbije. Dok nismo imali instituciju, svi su znali za Gorance, ali nije postojala institucija, sada kada imamo instituciju očekujemo još veću podršku, posebno na planu zapošljavanja Goranaca, u planu je prepoznavanja Goranaca, ne samo kao ljudi koji se bave poslastičarstvom, nego i kao profesionalaca na svim poljima funkcionisanja. Inače, po nekim statističkim podacima, na broj stanovnika, odnosno na broj Goranaca, spadamo u grupu visoko intelektualnih zajednica i imamo jako veliki broj intelektualaca", zaključuje Kajkuš.
Komentari (0)