Raskošni grad na jugu Srbije podigao je vizantijski car nedaleko od mesta gde je rođen

Arheološko nalazište Justinijana Prima - Caričin grad nominovano je još 2010. godine za listu Svetske baštine Uneska kao jedno od najvećih kulturnih dobara Srbije. Jedanaest godina kasnije, i dalje postoji nada da će se ovaj lokalitet naći na Uneskovoj listi i tako potpomoći turizmu jugoistočne Srbije.

Ipak, pre nego to stranci pohrle da posete ove jedinstvene artefakte istorije, to bi trebalo prvo da učine domaći turisti.

Utvrđeno naselje Caričin grad nalazi se u jugoistočnoj Srbiji, na padinama planine Radan spuštajući se prema Leskovačkoj kotlini, daleko od svih važnijih puteva, u dolini Pusta Reka. Prva arheološka istraživanja Caričinog grada započela su 1912. godine i traju do danas. Na osnovu istorijskih izvora i istraživanja, ubrzo su izvedene prve teorije o imenu naselja i periodu njegovog postojanja.

Utvrđeno je da se radi o gradu Justinijana Prima, koji je sagradio vizantijski car Justinijan I (527-565) u blizini mesta gde je rođen. Po nalogu cara, izgrađeno je novo administrativno i arhiepiskopsko sedište provincije Ilirik,kako bi se učvrstila vlast Vizantije i pomoglo širenju hrišćanstva. Nestanak grada povezuje se sa carem Iraklijem (610-641) i najezdama slovenskih plemena.

Šta treba videti?

Tanjug/Vlada Republike Srbije/Predrag Vučković

Urbanizovano područje naselja obuhvata tri segmenta: Akropolj, Gornji i Donji grad koji su okruženi utvrđenjima ispod kojih se prostire široko naselje smešteno izvan zidina.

Akropolj je okružen bedemima i ojačanim kupolama. Upravo je ovo područje imalo sakralnu ulogu i, kao biskupsko sedište, bilo podeljeno na dva dela glavnim putem sa tremovima. Na južnom kraju izgrađena je katedrala dok se na severnom nalazila biskupska palata.

Biskupska bazilika-katedrala je monumentalna građevina otkrivena na samom početku arheoloških iskopavanja 1912. godine. Brojni fragmeni arhitektonskih ukrasa, poput stubova koji su otkriveni tokom tih istraživanja, ilustruju raskošne ukrase i luksuznu opremu enterijera.

Gornji grad je pak, najrazvijeniji deo kompleksa Caričin grad. U središtu je postojao kružni trg, na raskrsnici glavnih gradskih puteva, koji je delio područje na četiri nejednaka dela. Na urbanističko planiranje ove deonice Gornjeg grada značajno je uticao oblik terena, što je dovelo do izgradnje terasastih građevina i zgrada na više niova.

Tanjug/Vlada Republike Srbije/Predrag Vučković

Unutar Gornjeg grada arheolozi su otkrili tri bazilike sa kriptama, crkvu i baziliku ispod Akropolja. Na području izvan utvrđenja otkriveni su ostaci mnogih građevina, uključujući akvadukt, velika rimska kupatila, jednobrodnu i crkvu sa tri apside, kao i tragove stambenih zgrada i puteva.

Zašto je Caričin grad važan?

Ovo arheološko mesto najbolje odražava pristup antičkih rimskih graditelja građevinskim planovima i njihovoj implementaciji. Jasno se vidi kako izbor odgovarajuće lokacije i način planiranja i izgradnje mogu naglasiti značaj i rang nekih arhitektonskih celina.

Širom Caričinog grada naglašena je sakralna aktivnost proistekla iz želje za pokrštavanjem vizantijskih zemalja koje su uglavnom bile pod najezdom paganskih plemena.

U gradu i njegovoj neposrednoj okolini otkriveno je osam crkva, prilično različitih po svom dizajnu. Neke od njih, po svojoj monumentalnoj veličini i raskošnoj unutrašnjosti reprezentativni su primeri ranovizantijske sakralne arhitekture.

Najbolji primer vizantijskog uticaja na ovim prostorima

Tanjug/Vlada Republike Srbije/Predrag Vučković

Osim toga, građevinska praksa viđena u otkrivenim arhitektonskim ostacima u Caričinom gradu proitekla je iz vizantijske graditeljske tradicije, razvijene na grčko-rimskom stilu. On predstavlja dobru osnovu za proučavanje razvoja i širenja vizantijskog, tehnološkog i umetničkog uticaja na kasnija dostignuća na Balkanu.

Ovaj arhitektonski kompleks je jedinstven, što se ogleda u činjenici da je planirano da bude novo sedište i državnih, i crkvenih vlasti. Iako je grad trajao oko 100 godina nakon čega je potpuno napušten, on prikazuje ranovizantijski način urbanog planiranja, funkcionalnu infrastrukturnu organizaciju, ali i prilagođavanje konfiguraciji zemljišta.