Tajna elamitskog pisma: Naučnici na pragu dešifrovanja drevnih simbola Bliskog istoka

Komentari

Autor: Euronews Srbija

02/08/2022

21:18

Tajna elamitskog pisma: Naučnici na pragu dešifrovanja drevnih simbola Bliskog istoka - Copyright profimedia

veličina teksta

Aa Aa

Elamitsko pismo, korišteno na prostoru današnjeg Irana, dugo je bilo jedna od najvećih misterija drevnog sveta, ali su naučnici sada na pragu toga da ga dešifruju.

Evropski stručnjaci predvođeni francuskim arheologom Fransoa Desetom analizirali su komplet drevnih srebrnih posuda na osnovu kojih su došli do ključa za potencijalno razumevanje drevnih tekstova na elamitskom pismu.

"Ovo je jedno od najvećih arheoloških otkrića poslednje decenije", smatra Masimo Vidale, arheolog Univerziteta u Padovi, koji nije bio uključen u studiju.

"Zasnovan je na istom principu kao i Šampolionovo otkriće - prepoznavanjem i čitanjem fonetskih imena kraljeva", objasnio je on.

Rani sistemi pisanja

Priča počinje pre više od 5.000 godina u drevnom gradu Suzi na obodu Mesopotamije i velikog Iranskog platoa koji je bio srce urbanog društva na prostoru današnjeg severozapadnog Irana. Njihove prve komšije Sumeri nazivali su njegove stanovnike Elamitima.

Elam je bio među prvim gradovima koji su koristili pisane simbole da upravljaju svojim kompleksnim društvenim aparatima. Njegovi stanovnici trgovali su sa mesopotamskim kraljevstvima na zapadu i civilizacijom na reci Ind na prostoru današnje Indije i Pakistana.

Elamitski drevni kompleks Čonga Zanbil na oko 30 kilometara od Suze

Stvorili su osnove kasnijeg Perskijskog kraljevstva, uključujući dinastiju Ahemenida, koja je kasnije vladala najvećim delom drevnog Bliskog istoka.

Sumerima se pripisuju prva poznata pisma iz perioda oko 3100. godine pre nove ere, nazvana klinastim. Sistem je koristio i slova i logograme, odnosno slikovite simbole, a posle sumerskog, adaptirano je i na akadski i hititski jezik.

Crteži na hiljadama iskopanih glinenih tablica koje su naučnici uspeli da dešifruju u 19. veku, približili su nam ekonomiju, religiju i politku društva koje je naseljavalo taj region. U međuvremenu, francuski arheolozi koji su istraživali oblast grada Suza otkrili su dokaze pisma koje je delovalo podjednako staro kao klinasto, ali je koristilo drugačiji set simbola. Nalazi su pokazali da je grad u jednom trenutku odustao od tog pisma, koje su naučnici nazvali proto-elamitskim, i prešao na klinasto, ali nije poznato zašto je do toga došlo.

Oko osamsto godina kasnije još jedan novi sistem počeo je da se primenjuje - linearni elamitski - o kom se vrlo malo zna.

Tokom proteklog veka arheolozi su otkrili više od 1.600 proto-elamitskih natpisa, ali samo oko 43 linearnih elamitskih raštrkanih na različitim teritorijama širom Irana. Korišteno je sporadično i prestalo da se upotrebljava oko 1800. godine pre nove ere, a na njegovo mesto došlo je mesopotamsko klinasto i kasnije grčki alfabet.

Dešifrovanje linearnog elamitskog pisma

Deset, francuski arheolog koji godinama radi na Univerzitetu u Teheranu, dobio je 2015. godine pristup privatnoj londonskoj kolekciji neobičnih srebrnih posuda sa raznim natpisima, kako na klinastom, tako i na linearnom elamitskom pismu. Iskopane su dvadesetih godina prošlog veka i prodate trgovcima umetnina sa zapada, pa je njihovo poreklo i autentičnost pod znakom pitanja, ali metalurške analize pokazuju da je reč o drevnim predmetima.

Deset sumnja da potiču sa kraljevskog groblja iz perioda oko 2000. godine pre nove ere koje se nalazi stotinama kilometara jugoistočno od Suze i potiče iz perioda oko 2000. godine pre nove ere, baš u vreme kada je linearni elamitski bio u upotrebi.

On smatra da su posude "džekpot" za dešifrovanje linearnog elamitskog pisma, jer su verovatno pripadale kraljevskoj porodici i smatra da su na njima ispisana imena kraljeva kao što je Šilhaha.

Praćenjem ponavljanih simbola, za koja veruje da su lična imena, Deset je uspeo da delimično rastumači tekst, tačnije oko 72 linearna elamitska simbola.

"Iako ne možemo sa sigurnošću tvrditi da smo u potpunosti dešifrovali tekst, nismo daleko od toga", stoji u izveštaju Deseta i njegovih kolega.

Pred njima je ozbiljan zadatak prevođenja pojedinačnih ostataka tekstova, uglavnom zato što se elamitski jezik, koji je najverovatnije predstavljan ovim pismom, potpuno iščezao pre 3.000 godina i nema poznate srodne jezike koji su i dalje u upotrebi.