Alaviti, Kurdi, Maroniti, Druzi: Ko je ko u etnički i versko heterogenoj Siriji?

Pedesetogodišnja vladavina Sirijom porodice Asad okončana je za svega deset dana nakon što su pobunjeničke snage ušle u sirijsku prestonicu. Oružani sukob većih razmera rasplamsao se između sirijske armije i džihadista okupljenih oko pokreta Hajat Tahrir al Šam (HTS) 27. novembra u provinciji Alep, gde je sukob već godinama zamrznut, ili niskog intenziteta. Nakon zauzimanja grada Alep, pobunjenici su osvajali redom sva veća naseljena mesta dok konačno nisu zauzeli Damask. 

Tokom pedesetogodišnje vladavine porodice Asad, Hafiza al Asada i Bašara al Asada, verski i etnički heterogena Sirija je bila oličenje međuetničke i međuverske tolerancije. 

Međutim, etnička i verska heterogenost je bila uzrok društvenih rascepa, 1982. godine u gradu Hami podignut je ustanak od strane Muslimanskog bratstva koje se protivilo sekularizmu i pan-arapskoj orijentaciji vladajuće partije BAAS, koji je bio okončan od bezbednosnih snaga Sirije. 

Skoro tri decenije kasnije, 2011. godine počinju protesti koji se ubrzo pretvaraju u oružani ustanak "Slobodne sirijske armije" kojoj je primarni cilj bilo svrgavanje Asada. Kasnije, Islamska država uzima učešće u građanskom ratu u Siriji i čini veliki broj zločina nad civilnim stanovništvom, uglavnom nad hrišćanima i šiitskim muslimanima. 

Tanjug/AP/Hussein Malla

Intervencijom Rusije 2015. godine, koja je podržala Bašara al Asada i njegove snage u borbi protiv terorizma, Islamska država je poražena, a poredak biva očuvan, čime je okončano nasilje nad verskim i etničkim manjinama. 

Porodica Asad je skoro pola veka uspevala da očuva međunarodno priznate granice Sirije i kaleidoskop etničke i verske različitosti unutar tih granica. Iako većina govori arapskim jezikom, uprkos tome što su većinom muslimani, Sirija se odlikuje etničkom i verskom raznolikošću. 

Kako navodi autor Mustafa Kalifa u članku "Nemoguća podela Sirije", Arapi, kao najveća grupa, čine 80-85 odsto stanovništva Sirije, Kurdi čine 10 odsto, Turkmeni, koji su treća etnička grupa po brojnosti, čine 4-5 odsto stanovnika, Čerkezi čine 1,5 odsto, i na kraju, udeo Jermena je 1 odsto sirijske populacije. 

Prema sajtu  "The World Factbook", heterogenost nije samo etnička već i verska. Iako je islam religija 87 odsto stanovništva, oko 74 odsto njih pripada sunistkom islamu, dok ostalih 13 odsto muslimana praktikuje alavizam, šiitski islam i ismailizam. Isti izvor navodi da je jednu desetinu stanovništva čine hrišćani, dok 3 odsto stanovništva čine Druzi koji su specifična verska zajednica u odnosu na prve dve. 

Arapi čine većinu stanovništva Sirije i većina ih pripada sunitskom islamu, dok ostali pripadaju šiitskom islamu. Arapi koji naseljavaju sever i severoistok zemlje naseljeni su u pokrajinama Raka, Hasaka, Dajr ez Zaur i Alep i smatraju se potomke beduinskih plemena

Međutim, postoji više etničkih i verskih manjina, tipičnih za Levant, koje dodatno usložnjavaju poslovično kompleksne odnose na Bliskom istoku. 

Jermeni na Levantu: Duboko uvažena zajednica u Siriji

Sirija je tokom istorije bila mesto gde su se Jermeni sklanjali bežeći od represalija Otomanskog carstva kao što je bio Genocid nad Jermenima u periodu između 1915. i 1917. godine tokom kojeg je stradalo između 800.000 i 1.500.000 Jermena. Iako su Jermeni prisutni na području današnje Sirije stotinama godinama unazad, postojeća jermenska zajednica je formirana od izbeglica koje su pobegle od navedenog genocida.  

Tanjug/AP/Omar Sanadiki

Podsetimo, Sirija je 2020. godine kao genocid zvanično priznala masakr nad Jermenima za vreme i posle Prvog svetskog rata u Turskoj. 

Prema Ministarstvu dijaspore Jermenije, u Siriji je 2011. godine živelo 100.000 Jermena, međutim, od početka građanskog rata 60.000 Jermena je napustilo Siriju, dok preostalih 30.000 naseljava Alep koji je prvi pao u ruke pobunjenika.

Kako Ministarstvo dijaspore navodi "Među sirijskim vlastima i društvom, Jermeni su uvek imali visoku reputaciju, kao marljivi i pošteni ljudi. Jermeni su značajno doprineli revitalizaciji društveno-ekonomskog i kulturnog života Sirije. U Damasku, Jermeni su uglavnom bili uključeni u industriju."

Kurdi: Prvi na udaru imperijalnih namera Turske

Kurdi naseljavaju sever Sirije, takođe, prostiru se u južnim delovima Turske, severnim delovima Iraka, kao i u delovima Irana i Jermenije. Iako se prostiru kroz nekoliko država bliskoistočnih država, Kurdi imaju zajednički jezik, kulturu i pripadnost sunitskom islamu. Budući da su tokom prošlosti bili nomadski narod, sa raspadom Otomanskog carstva, kurdsko stanovništvo se našlo izdeljeno i okviru granica novonastalih država koje su nastojale da ih asimiluju.  

Kurdi dolaze na teritoriju današnje Sirije tokom dvadesetih godina prošlog veka sklanjajući se od odmazde nakon neuspelog ustanka protiv Kemala Ataturka. Tokom Građanskog rata, Kurdi su bili meta prekograničnih operacija turske vojske na severu Sirije, koja ima teritorijalne pretenzija ka mestima koje smatra za osmansko kulturno-istorijsko nasleđe poput Mauzoleja Sulejmana Šaha.

Sa 10 odsto udela stanovništva Sirije, Kurdi predstavljaju najveću nacionalnu manjinu u Siriji koja je pretežno naseljena u severnom delu pokrajini Hasaka, Kantonu Kobani, gradu Afrin. Sva tri centra naseljena Kurdima se nalaze na samom severu zemlje uz samu granicu sa Turskom. Ovaj region Kurdi nazivaju Rožava i ona je 'de facto' autonomno kurdsko područje u Siriji od marta 2016. godine. 

Alaviti i šiitsko nasleđe

Kako navodi politikolog Robert Kaplan, ime alavita potiče od imama Alije, rođaka i zeta proroka Muhameda. Alaviti predstavljaju etnoreligijsku grupu koja sledi učenje šiitske škole dvanaestorice imama.

Tanjug/AP/Omar Sanadiki

Oni naseljavaju obalu Levanta, gradove Latakiju i Tartus, međutim, prisutni su u ravnicama u okolini gradova Hama i Homs, kao i u drugim sirijskim gradovima. Nakon raspada Otomanskog carstva priobalni pojas je bio proglašen za Alavitsku državu. Ona je nastala nakon okupacije Sirije od strane Francuske nakon Prvog svetskog rata, čime su alaviti dobili elemente državnosti zahvaljujući svojoj etnoreligijskom posebnosti. 

Iako je Država Alavita bila kratkog veka, jer je već 1936. godine bila uključena u granice današnje Sirije, alaviti, ne samo da su zadržali svoju posebnost, već su bili važan element društveno-političkog život Sirije u proteklih pedeset godina, jer je bivši predsednik Bašar al Aasad, kao i njegov prethodnik Hafiz al Asad, bio zaštitnik ove manjine koja je imala dugu istoriju odnosa sa porodicom Asad. 

Druzi: Faktor stabilnosti sirijskog "hartlanda"

U religijskom životu Druza centralno mesto ima otac Mojsijeve žene Šujab koji je njihov glavni prorok. Iako koriste arapski jezik i imaju slične obrasce ponašanja kao Arapi, većina muslimana ih ne smatra za pripadnike islama, uprkos tome, Druzi sebe smatraju Arapima i muslimanima.

Sa milion sledbenika, Druzi imaju tri odsto udela u stanovništvu Sirije. Pretežno su naseljeni na samom jugu države u pokrajini Suvajda, na samoj granici sa Jordanom. Prema The Washingtone Institute Druzi, iako malobrojna zajednica, zauzima strateški položaj na planinama Džabal al Druza što im daje na značaju kada je u pitanju kontrola 'hartlanda' Sirije. 

Upravo zbog svoje specifičnosti, ali i zbog istorije odnosa sunitskim muslimanima, pogotovo nakon početka Građanskog rata, Druzi su prepoznavali Asada kao svog saveznika i preuzeli važnu ulogu u odbrani Damaska. 

Maroniti: Hrišćani Levanta

Iako većinom naseljavaju Liban, Maroniti, kao hrišćanska etnoreligijska grupa koja je vezana za Levant, naseljavaju i delove Sirije. Smatra se kako su Maroniti potomci helenizovanih semitskih naroda koji su zadržali svoje identitetske specifičnosti i nakon muslimanskog osvajanja Sirije i Egipta. Maroniti su zadržali svoju posebnost zbog nepristupačnosti mesta koja su naseljavali, i, kasnije, zbog sekularne države koja nije nastojala da ih asimiluje.

Takođe, tokom prve faze Libanskog građanskog rata, Hafiz al Asad je intervenisalo u korist Maronita. On je 1976. godine poslao 40.000 vojnika u Liban kako bi se sačuvala hrišćanska zajednica. 

Razvoj događaja je otvorio put džihadistima okupljenim oko pokreta Hajat Tahrir al Šam (HTS) da uspostave novu vlast. Oni se, prema rečima spoljnopolitičkog analitičara Mirka Dautovića danas predstavljaju kao "umerena opozicija". Ipak, ne treba zaboraviti od kakvih grupacija je nastala ova.

"Hajat Tahrir al-Šam je glavna. Oni se sada predstavljaju kao vrlo umerena opozicija, kao umereni islamisti, odašilju poruke mira, sloge, bratstva i jedinstva, kažu da su svi sirijski građani i alaviti, i šiiti, i hrišćani, da nema nikakvog razloga da se bilo ko boji njih, ali, znate kako, dakle, oni su potekli iz Al Kaide i dalje su na spisku terorističkih organizacija Ujedinjenih nacija. I to je, dakle, najbitnija skupina trenutno. I oni, dakle, su zauzeli i Alepo, i Homs, i Hamu", rekao je on.

A ko su sve pobunjenici u Siriji, pročitajte u posebnom tekstu.