Događaji koji su uterali strah u kosti stanovnicima Santorinija: Priča o katastrofi iz 1956. godine

Priča o prirodnoj katastrofi koja se desila 9. jula 1956. godine na Santoriniju nakon zemljotresa jačine 7,8 Rihtera, dominirala je naslovnim stranama svetskih medija. "Snažan zemljotres pretvorio je Santorini u ruševine"; "Najjači talas, koji se kreće u spirali, stigao od Saranikosa do Krita i Dodekaneza" - bili su samo neki od naslova u novinama.

Danas znamo da je zemljotres 1956. godine, sa epicentrom u morskom području Amorgosa bio treći najsnažniji u Evropi od 1900. godine do danas. Potres na Santoriniju bio je razoran, sa 53 poginulih, desetinama povređenih i velikom materijalnom štetom, piše grčka "Proto thema".

"Stanovnici prestonice, Atike i velikog dela zemlje probudili su se u panici od niza jakih seizmičkih potresa, čiji je epicentar opet, posle otprilike 30 godina, bio više puta pogođeni Santorini. Prvi potres dogodio se u 5 sati i 12 minuta i bio je prilično snažan", pisalo je u novinama dan nakon zemljotresa.

profimedia

"Tri minuta kasnije zabeležen je drugi potres, mnogo snažniji, koji je izazvao smrt desetine stanovnika ostrva Santorini i naneo veliku materijalnu štetu pogođenom području i drugim ostrvima. Kako navodi seizmograf Astronomske opservatorije u Atini, iz erupcije vulkana Santorini i najjačih seizmičkih potresa, koji su se nastavili manjim intenzitetom u redovnim intervalima, formirao se najjači morski talas, koji je zapljusnuo obale ostrva Ikarija, Samos, Paros, Astipalija, Amorgos, Milos, Kalimnos, Kos, kao i severnu obalu Krita", nastavlja se u izveštaju.

Cunami od 30 metara

Prema članku objavljenom septebra 2009. godine u specijalizovanom naučnom časopisu "Geophysical Journal International", pogođena oblast obuhvatala je povšinu od 75x40 kilometara. Dodatno, ističe se da je cunami koji je nastao usled seizmičke aktivnosti bio najveći ikada zabeležen u celom Mediteranu tokom 20. veka, sa visinom talasa od 30 metara na obali Amorgosa, 20 metara na Astipaliji i 10 metara na Folegandrosu.

U istom članku, uzrok zemljotresa 7,8 Rihtera pripisuje se podvodnim pomeranjima geoloških ploča, a ne erupciji vulkana kako se pisalo te davne 1956. Ipak, ova greška karakteristična je za percepciju Santorinija kao mesta gde su seizmičke aktivnosti redovno povezane sa vulkanom. Iako je to tačno, poslednja erupcija vulkana zabeležena je 1950. godine.

profimedia

S obzirom na to, opravdano je da se zemljotresi na Santoriniju direktno ili indirektno povezuju sa vulkanom, a vulkan se, u suštini, gotovo identifikuje sa Santorinijem. Santorini je oblikovan od vulkanske lave, dok to što danas čini ostrvo zapravo predstavlja ono što je ostalo iznad površine mora nakon strašnih geoloških prevrata koji su se dogodili tokom miliona godina.

Ono što je ostalo i što se naziva Santorini su delovi antičkog Kruga, ostrva čiji je oblik nalikovao savršenom krugu. U njegovom centru, međutim, nalazio se vulkan koji se potonuo i preobrazio u kalderu. Kaldera Santorinija, ogromna šupljina u tlu koja se formira kada vrh vulkanskog konusa potone, najveća je na svetu, s površinom od 32 kvadratna kilometra.

profimedia

Istorija zemljotresa na Santoriniju je u stvarnosti dvostruka. Jedna strana se odnosi na seizmička podrhtavanja sama po sebi, a druga na vulkansku aktivnost. U prošlosti su, očigledno, podrhtavanja i erupcije vulkana Santorinija činili par, dva aspekta istog fenomena. Kako je, međutim, vulkan postajao sve jači, ostali su uglavnom zemljotresi koji su uznemiravali stanovnike i posetioce Santorinija, kao i naučnu zajednicu.

"Veliki prasak"

Naučnici smatraju da je najverovatnija verzija da je vulkan Santorini formiran zajedno sa ostrvima Egejskog mora pre oko tri miliona godina. U prvoj fazi, vulkan je bio podvodni. Međutim, velike količine materijala koje je izbacivao na kraju su prekrile najveći deo Santorinija i dovele vulkan do površine mora. Tada je ostrvo, poznato kao Sfero, bilo mnogo manje od današnjeg kompleksa ostrva Santorini, ali je bilo jedinstveno.

Ključna tačka za vulkan Santorini je godina 1613. p.n.e. kada se dogodila najjača erupcija vulkana koju je svet ikada video. Erupcijom je u potpunosti urušena komora magme, odnosno telo vulkana. Rezultat je bio stvaranje tri glavna ostrva u kompleksu - Tira, Tirasija i Aspronisi, dok je između njih sada postojala kaldera.

"Snaga erupcije 1613. p.n.e. bila je ogromna. Bila je to najveća vulkanska erupcija koju je čovečanstvo ikada doživelo, kao da su detonirane brojne atomske bombe u Hirošimi zajedno. Tokom prvih 24 sata erupcije, život je stao unutar radijusa od 100 kilometara! A zatim je počeo cunami", naveo je u intervjuu ugledni grčki vulkanolog dr Georgios Vujukalakis.

profimedia

Nakon "velikog praska" Santorinija 1613. p.n.e., vulkan je nastavio sa erupcijama, ali ne s istom snagom. Godine 46. n.e. nastalo je ostrvce Palja Kameni, dok su Mikri i Nea Kameni formirane 1570. i 1707. godine. U septembru 1650. eruptira podvodni vulkan Kolumbo, izazivajući cunami i toksične gasove koji su oduzeli živote oko 50 ljudi. Tokom 1866. je došlo do raznih vulkanskih aktivnosti. Između 1939. i 1941. zabeležene su brojne erupcije na Nea Kameni, a 1950. je vulkan eruptirao skoro mesec dana, dok je 9. jula 1956. registrovan sada već čuveni zemljotres od 7,8 Rihtera.

Kolumbo, "mašinerija zemljotresa"

Na udaljenosti od 6,5 kilometara severoistočno od Santorinija, postoji još jedan aktivni podvodni vulkan, Kolumbo. Otkriven je usled uzastopnih mikropodřhtavanja koje izaziva zbog oslobađanja gasova, kao i zbog deformacije morskog dna. Ispod njega se smatra da postoji komora visoke temperature magme, prečnika do 5 kilometara.

AP Photo/Petros Giannakouris

Vulkanska aktivnost Kolumba nikada ne prestaje. Naprotiv, izaziva stalne mikro potrese - do 4 Rihtera i stalnu promenu morskog dna oko svog kratera.

Tokom 1649. i 1650. godine zabeležena je dugačka serija erupcija koja je trajala tri meseca, a pratili su je cunamiji i jaki zemljotresi. Procenjuje se da je tada život izgubilo 50 ljudi.