Igre 
Stvaralaštvo u službi pravoslavlja: Tri velika umetnika koji su postali svetitelji
Komentari23/04/2022
-15:05
Ljudi savremenog doba na raspolaganju imaju mnogo mesta na kojima mogu da uživaju u umetnosti, neguju svoju duhovnost, istančavaju ukus i produbljuju misli: od galerija, muzeja, koncertnih dvorana, pozorišta, biblioteka… Međutim, sve te uloge vekovima ranije su imale hrišćanske crkve.
Posle antike, hrišćanstvo je bilo dominantna sila koja je oblikovala evropsku kulturu - kroz sliku, muziku, književnost i arhitekturu, i uvek u službi vere.
Kao što u Starom pismu, u Jakovljevoj poslanici stoji: "Jer svaki dobri dar i svaki savršeni poklon, odozgo je i silazi od Tebe, Oca svetlosti", tako je u hrišćanstvu umetnički talenat tretiran kao božanski dar čoveku, kao prosvetljenje, koje se kroz čovekovo stvaranje u slavu Boga, vraća tvorcu.
Iako je najveći broj starohrišćanskih stvaralaca, naročito onih koji su bežali pred progonom Rimljana, zaboravljen, mnogi kasniji umetnici su stekli ne samo priznanja za svoja "zanatska" i filozofska dostignuća, nego dobili i status svetaca.
U čast najvećeg hrišćanskog praznika Vaskrsa koji se po Julijanskom kalendaru obeležava ove nedelje, predstavljamo vam trojicu umetnika, koji su takođe i svetitelji pravoslavne crkve.
Sveti apostol Luka
Smatra se da je prvi hrišćanski ikonopisac bio sveti jevanđelist Luka, Hristov apostol i jedan od četiri autora Novog zaveta.
Pratio je apostola Pavla na misionarskim putovanjima, a kasnije je i sam propovedao, a prema predanju, u 84. godini mučnički je stradao za veru.
Povezane vesti
Sveti Luka je kao učenik Hrista i oslonac njegove majke, prema predanju prvi naslikao nekoliko slika Bogorodice još tokom njenog zemaljskog života, što je predstavljalo osnovu celokupnog hrišćanskog likovnog stvaralaštva i utrlo put za buduće kanone ikonopisa.
Wikipedia.org/museum.ru
Međutim, prvi pisani podaci o tome da je taj svetitelj bio ikonopisac datiraju s početka 6. veka.
U tom dokumentu istoričar Teodor Lektor (Anagnost) piše da je udovica carica Atenaida Evdokija poslala "najveću relikviju", sliku Majke Božije, koju je naslikao jevanđelist Luka, iz Palestine svojoj sestri Pulheriji, supruzi cara Markijana u Carigradu.
Dva veka kasnije to pominje i teolog Sveti Andrej Kritski, o kom će kasnije takođe biti više reči.
Nažalost, nijedna originalna ikona svetog apostola Luke nije preživela, ali prema pravoslavnoj hrišćanskoj teologiji, prototipi koje je on stvorio kanonski se prenose od najranijih dana hrišćanstva i na današnje ikone.
Sačuvano je nekoliko ikona koje važe za najstarije, naslikane prema prototipu svetog Luke, a nama najbliža je Ikona Presvete Bogorodice Filermose, koja se čuva u Plavoj kapeli u Cetinju.
Wikipedia.org/Our Lady of Philerme
Povezane vesti
To je retka pravoslavna ikonografija Bogorodice, prikazane bez Hrista.
Filermosa je vekovima bila u vlasništvu Malteškog reda vitezova, a nakon Napolenovog osvajanja Malte 1788. godine, predata je ruskom caru Pavlu Prvom.
Nakon Oktobarske revolucije, provela je godine u različitim gradovima Evrope, skrasivši se 1928. u Beogradu, da bi za vreme Drugog svetskog rata bila premeštena u Ostrog.
Povezane vesti
Sveti Andrej Rubljov
Ime svetog Andreja Rubljova povezuje se ne samo sa zlatnim dobom ruske umetnosti, nego i sa oživljavanjem vizantijske umetnosti, nakon što je zamrla tokom duge vladavine Otomanskog carstva.
Ipak, o njegovom životu postoji vrlo malo tragova. Nije poznato gde se rodio (najverovatnije oko 1360. godine), ali se pretpostavlja da je živeo u Trojstvenoj lavri svetog Sergeja, u malom mestu Sergijevu Posadu u blizini Moskve.
U ranim arhivama ime Rubljov pronalazi se u vezi sa izgradnjom različitih crkava. 1380. bio je deo kneževske gilde zanatlija i umetnika koji su se selili iz grada u grad i gradili i ukrašavali crkve. Posle Bitke na Kulikovom polju između Mongolske Zlatne Horde i Rusa 1380. godine, mnoge nove crkve podignute su u Rusiji i svaku su ukrašavali ruski ikonopisci.
Mir nasuprot beznađu
Ruska umetnost bila je pod velikim uticajem Vizantijskog carstva. Mnoge umetničke tradicije, naročito one vezane za ikonopis i crkvenu arhitekturu poticale su iz Vizantije, a preuzimale su ih istočnoevropske zemlje, uključujući i Rusiju.
Rubljov se često smatra učenikom Teofana Grka, takođe, čuvenog vizantijskog slikara, koji je radio u Rusiji preko 30 godina. Međutim, njegova ličnost, kao i svetonazori, u velikoj meri razlikovali su se od Andrejevih.
Slike starijeg slikara bile su napete i tragične, oslikavajući grešnu Zemlju kao pakao.
Nasuprot njemu, Rubljov je u kompoziciji, boji i izrazu razvio svoj svetli, harmonični stil otelotvoravajući epohu oslobađanja.
Pogledaj galeriju
Pogledaj galeriju
Pogledaj galeriju
Pogledaj galeriju
Pogledaj galeriju
Pogledaj galeriju
Pogledaj galeriju
Njegovo ime kao slikara prvi put se pojavljuje 1405. godine, zajedno sa Teofanom Grkom i Prohorom iz Gorodeca, kada je slikao ikone i freske za Blagoveštansku sabornu crkvu u moskovskom Kremlju, od kojih je većina nažalost uništena tokom požara 1547. godine.
Otprilike u isto vreme naslikao je najmanje jednu od minijatura Jevanđelja Hitrovog, ilustrovani Novi zavet s početka 15. veka.
Knjiga sadrži osam minijatura preko celih strana, portrete četvorice jevanđelista i četiri slike njihovih simbola.
Azurno plava i zelena boja koje je upotrebljavao u oslikavanju stvarale su osećaj lakoće i radosti. Prema mišljenju istoričara umetnosti, svetlost i čistota bili su odraz jedinstvenosti njegovog stila.
Pripisuju mu se još i freske u Hramu Uspenja Presvete Bogorodice u Vladimiru, kao i "Priča iz Zvenigoroda" ikonostas u jednoj crkvi, sa kog su preživele tri ikone.
Ikona svete Trojice
Ipak, za najpoznatije delo Andreja Rubljova važi Ikona svete Trojice, koju je naslikao za Hram Svete Trojice u Sergijevu Posadu.
Ikona koja se još zove i "Gostoprimstvo Avramovo" prikazuje scenu iz Starog pisma, kada su tri anđela posetila Saru i Avrama. Rubljov ih je naslikao kao tri gosta mlada bića, koja sede ispred kuće starog Avrama.
Prikazuje jedinstvo u trojstvu - Otac, Sin i Sveti duh, ali istoričari umetnosti smatraju da simbolizuje i molitvu za jedinstvo u turbulentna vremena u Rusiji.
Wikipedia.org/скан
U svojoj knjiizi "Trojstvena lavra svetog Sergeja i Rusija" filozof i sveštenik Pavel Florenski opisuje ikonu i stil velikog majstora: "Ono što nas zadivljuje i začuđuje u Rubljovljevom radu nije tema niti broj tri, niti čaša na časnoj trpezi, nego činjenica da nam prikazuje Otkrovenje koje je sam gledao. U okolnostima nemira, usred lokalnih ratova, opšteg divljaštva i tatarske intervencije, u nedostatku mira, koji je mučio Ruse, taj beskrajni neuništivi mir otvoren oku… I taj neobjašnjivi svet, ta neuporediva nebesko plava, ta neizreciva blagodet međusobnog klanjanja i to mirno ćutanje, ta beskrajna pokornost jednih drugima - to je umetnički sadržaj Trojice".
Tačne godine njenog nastanka nisu poznate - može biti da je reč o periodu od 1411. do 1427, ali je otkrivena tek 1904, kada zapravo počinje i epoha istraživanja dela Andreja Rubljova. Ikona se danas nalazi u Tretjakovskoj galeriji u Moskvi.
Nakon smrti njegovog prijatelja i kolege Danila Černog s kojim je obnavljao manastir nakon što su ga do temelja spalile Mongolske Zlatne horde, Rubljov je otišao u Moskvu, u Andronikov manastir, gde je oslikavao svoje poslednje freske.
Tu je i umro 1428. ili 1430. godine, a u njegovu čast je pedesetih godina prošlog veka otvoren manastirski muzej, koji prikazuje epohu i umetnost Andreja Rubljova.
Postao je prvi slikar u Rusiji koji je kanonizovan za sveca pravoslavne crkve, 1988. godine i njegov dan proslavlja se 4. jula.
Ruski režiser Andrej Tarkovski je 1966. snimio film "Andrej Rubljov", delimično baziran na Andrejevom životu, koji je na neki način spomenik ovom umetniku.
Sveti Andrej Kritski
Sveti Andrej Kritski (660-712) imao je samo 14 godina kada se zamonašio u Jerusalimu.
Bio je mudar mladić, koji je brzo postao arhiđakon i izaslanik Jerusalimske patrijaršije u carskom gradu Konstantinopolju na Šestom ekumenskom saboru.
Iako je bio važan filozof koji je ostavio trag u teologiji i razumevanju samih osnova hrišćanstva, ipak je najpoznatiji kao himnopojac i tvorac bogoslužbenog kanona.
Reč je o raskošnim pesničkim odama, od kojih je njegova najvažnija Veliki kanon.
Reč je o pravom remek-delu, najdužem napisanom kanonu od 250 strofa pokajnog karaktera, koje svojim rečima upućuju na put spasenja kroz pokajanje i to u prvom licu.
Veliki kanon čita se na samom početku Vaskršnjeg posta kao priprema za iskušenja koja slede i traženje oproštaja za sve grehove.
U knjizi "Veliki post" oca Aleksandra Šmemana, ovako se opisuje Veliki kanon.
"Sveti Andrej Kritski je sa posebnom veštinom protkao velike biblijske teme – Adama i Evu, Raj i pakao, patrijarha Noja i potop, Davida, obećanu zemlju, i najzad Hrista i Crkvu – sa ispovedanjem i pokajanjem. Događaji biblijske istorije otkrivaju se kao događaji moga života, dela Božija u prošlosti kao dela koja se tiču mene i moga spasenja, tragedija greha i izdaja, kao moja lična tragedija. Moj život mi se pokazuje kao deo velike sveobuhvatne borbe između Boga i sila tame koje buntuju protiv Njega".
Wikipedia.org/xxc.ru
Sveti Andrej Kritski to "prezime" duguje službovanju na mestu arhiepiskopa na Kritu gde je podučavao ljude, pisao knjige i pesme, a važi i za jednog od najistaknutijih besednika vizantijske epohe.
Crkveni istoričari nisu saglasni u pogledu datuma njegove smrti, ali se zna da je umro u Mitileni na Lezbosu, dok se iz Konstantinopolja vraćao na Krit.
Njegovi zemni ostaci kasnije su prebačeni u Konstantinopolj, današnji Istanbul u manastir koji je kasnije dugo nosio njegovo ime, a kasnije pretvoren u Džamiju Koče Mustafa-Paše.
Mošti svetog Andreja Kritskog potom su prebačene na Lezbos, gde se i danas nalaze.
Preporuka za vas
Komentari (0)