Mapa migracija na osnovu podataka sa mobilnih telefona - u kojim opštinama je najveći rizik od depopulacije

U svetu protkanom digitalnim komunikacijama, podaci o pozivima, SMS porukama i korišćenju interneta, mogu da budu veoma koristan alat o kretanju stanovništva. Institut Biosens iz Novog Sada, u saradnji sa kompanijom "Telekom Srbija", upravo ove podatke iskoristio je kako bi pružio što obuhvatniju sliku o depopulaciji na teritoriji Srbije. Kako pokazuje njihovo istraživanje, broj stanovnika se najviše smanjuje u opštinama Novi Pazar i Tutin, dok se uvećava u opštinama Novi Beograd, Savski venac i Smederevo.

"Koristili smo raznovrsne podatke, koje smo dobili kroz striktne procedure anonimizacije, agregacije i čuvanja podataka. Ceo taj postupak je trajao šest meseci. Iz tih podataka je onda moguće izvući i koliko ljudi koriste SMS, internet, pozive i slično, kroz mobilne telefone. To smo onda normalizovali sa očekivanim brojem stanovnika na tim opštinama, kako bismo mogli da vidimo šta se zaista dešava na terenu", rekla je za Euronews Srbija Sanja Brdar, direktor centra za informacione tehnologije Instituta Biosens.

Na internet-stranici gde su predstavljeni rezultati ovog istraživanja, moguće je na interaktivnoj mapi odabrati bilo koju opštinu u Srbiji, pa onda videti sa kojim drugim opštinama, ali i sa kojim drugim zemljama se iz nje najviše komuniciralo.

"Odabrali smo da u pitanju budu opštine, jer za to trenutno postoje podaci nacionalne statistike. Međutim, bilo bi interesantno i pogledati u okviru katastarskih celina, jer se tu dešavaju migracije unutar opština", rekla je Brdar.

Biosens.rs

Zahvaljujući podacima o komuniciranju sa inostranstvom, moguće je stvoriti sliku i o dijaspori.

"Na mapi se vidi, na primer, da ljudi iz Istočne Srbije uglavnom odlaze u Austriju. Imamo i prisustvo zemalja iz regiona, i to naročito u pograničnim oblastima", ukazuje.

Dodaje, međutim, da i ovi podaci mogu da "prevare". Komunikacija sa inostranim brojevima, ne znači automatski da se radi o dijaspori.

"Na primer, u mestima gde postoje partnerstva sa stranim kompanijama, recimo kineskim, vidi se i veliki broj aktivnosti sa kineskih brojeva telefona. Ne može se uvek apsolutno reći šta je u pitanju, ali trendovi ipak ukazuju na dijasporu, naročito kada se pogledaju datumi, na primer 1. januar", kaže Brdar.

Biosens.rs

Podaci mogu i da "prevare"

Pri obradi podataka na ovakav način, ističe Brdar, neophodno je uzeti u obzir i druge parametre u vezi sa nekom lokacijom, odnosno da li se tu možda nalazi neki turistički biznis centar, i slično.

Količina aktivnosti ne mora istovremeno i značiti veliki broj stanovnika.

"Na primer, opština Savski venac prednjači jer nema veliku populaciju, ali ima jako velike dnevne migracije. Kada to uporedite sa populacijom koja inače tamo živi, dobijate apsolutnog 'pobednika' po aktivnosti", kaež Brdar.

Kada su u pitanju opštine Čajetina i Raška, kod njih je važno uzeti u obzir činjenicu da imaju naširoko poznatu turističku ponudu, pa je, logično, u zimskoj turističkoj sezoni i povećana aktivnost komunikacije.

Razlike u procenama

U podacima Biosensa priložena je i procena o tome kojim opštinama preti najveći rizik od depopulacije. U pitanju su Gadžin Han, Rekovac, Svrljig, Babušnica i Trgovište, dok najmanji rizik imaju Zvezdara, Čukarica, Grocka, Vračar i Rakovica.

Prilikom predstavljanja rezultata, u obzir su uzeta dva parametra - podaci iz poslednjeg popisa stanovništva u Srbiji, iz 2011. godine, kao i procena Nacionalnog zavoda za statistiku o broju stanovnika, iz 2019. godine.

Zanimljivo je da se ne poklapaju sve procene Biosensa (predicted population change rate) sa onima koje je napravio Nacionalni zavod za statistiku (estimated population change rate).

"Na primer, Tutin prema statističkim procenama ima pozitivan rast stanovništva. Prema našim procenama, nije toliko dobar, odnosno čak mislimo da ima pad broja stanovnika", kaže Brdar.

Biosens.rs

U opštini Novi Beograd, na primer, situacija je obrnuta. Prema procenama Zavoda, rast broja stanovnika je u periodu od 2011. do 2019. godine iznosio oko 0.72%. Prema procenama instituta Biosens, predviđa se da je u pitanju rast koji iznosi više od 2%.

Brdar ističe i da je trend urbanizacije veoma izražen, što znači da se ljudi iz ruralnih sredina sve više pomeraju ka urbanim.

Južna i Istočna Srbija najviše pogođene depopulacijom

Istraživanje je napravljeno u saradnji sa nacionalnim mobilnim operaterom "Telekom Srbija", i to je prvi put da neki istraživački centar napravi partnerstvo ovakvog tipa.

Najveća prednost je u sveobuhvatnosti podataka. Da bi se napravila anketa koja obuhvata 1.000 ljudi, potrebni su veliki napori, ističe Brdar, dok je kod ovakvog istraživanja moguće dobiti mnogo više informacija.

"Jeste sve zasnovano na verovatnoćama, ali u odnosu na bilo koju anketu koja se radi, kada ljudi pokušavaju da se sete gde su sve bili, pa obično zaborave, operater je precizniji i može da obuhvati više podataka", ukazuje.

Cilj nije bio samo predviđanje migracija u inostranstvo, već i na unutrašnjem, republičkom nivou.

"Južna i Istočna Srbija najviše su pogođene depopulacijom. Beogradski region i Vojvodina, odnosno najviše Novi Sad su po tim trendovima bolji. Onda slede Šumadija, i Zapadna Srbija. Bilo je interesantno, kada smo posmatrali dnevne migracije, uraditi analizu da li je neki region grupisan. Tamo gde nema konekcija ka ostalim sredinama toliko, to su opštine koje jesu pogođene segregacijom. Mobilni podaci u sebi sadrže i ekonomske faktore ", kaže Brdar.