Migracioni profil Srbije – kombinovanje zvaničnih i alternativnih podataka otkriva u kojim krajevima je najizraženija depopulacija

Najizraženiji trend depopulacije u Srbiji je u opštinama Novi Pazar i Tutin, a opštine sa najvećim prilivom stanovništva su Novi Beograd, Savski venac i Smederevo, pokazalo je istraživanje Instituta “BioSense” iz Novog Sada.  

Posebno je interesantan način na koji je "BioSense" došao do rezultata istraživanja. To je prvi istraživački tim koji je, u saradnji s kompanijom “Telekom Srbija”, koristio agregirane i anonimizovane podatke jednog mobilnog operatera za otkrivanje trendova kretanja stanovništva u zemlji. Te podatke su kombinovali sa satelitskim podacima sa OpenStreetMaps.

Podaci su predstavljeni na interesantan način. Moguće je na interaktivnoj mapi izabrati željenu opštinu u Srbiji, pa videti sa kojim opštinama u zemlji i inostranstvu je ta opština komunicirala. 

Za svaku opštinu prikazani su i podaci o broju stanovnika sa popisa 2011. godine, kao i procenjeni aktuelni broj stanovnika. Tako su među opštinama sa najvećim rizikom od depopulacije Gadžin Han, Rekovac, Svrljig, Babušnica i Trgovište, a s najmanjim rizikom Zvezdara, Čukarica, Grocka, Vračar i Rakovca. 

"BioSense" je jedan od četiri tima koji su pobednici izazova "Podacima do boljeg razumevanja procesa depopulacije“.  

Svi timovi su kombinovali zvanične podatke s alternativnim izvorima, da bi stekli dublji i precizniji uvid u dinamiku migracija unutar i van Srbije, a njihov rad su podržali Program Ujedinjenih nacija za razvoj (UNDP), Populacioni fond Ujedinjenih nacija (UNFPA) i Nemačka organizacija ze međunarodnu saradnju (GIZ).  

Tako je tim istraživača Geografskog instituta “Jovan Cvijić” pri SANU, koji čine tim Geoanalitičari, pratio kako se kreće promena broja stanovnika u različitim delovima Srbije prateći satelitske podatke, podatke o noćnom osvetljenju i podatke sa OpenStreetMaps.  

Njihovo istraživanje je pokazalo da se broj stanovnika u Srbiji smanjuje u perifernim delovima zemlje, u brdsko-planinskim predelima, kao i na obodima naselja.  

Depopulacija je tako najizraženija u Istočnoj i Jugoistočnoj Srbiji. Sa druge strane broj stanovnika raste u urbanim, kao i u sredinama koje imaju dobru saobraćajnu infrastrukturu. 

Najviše ponuda za posao stiže iz Nemačke  

Nove metode mogu se koristiti i za analizu tržišta rada. Tim InfostudData, iz kompanije "Infostud” iz Subotice, koristio je podatke o ponudi i potražnji za poslovima u inostranstvu.

Oni su utvrdili su da je najviše ponuda za posao u inostranstvu u periodu od 2013. do 2020. godine dolazilo iz Nemačke, a zatim iz zemalja u regionu, kao što su Hrvatska i Crna Gora i Slovenija.  

Tanjug/Irfan Ličina

Po pitanju profesija, najviše otvorenih pozicija za kandidate iz Srbije bilo je iz oblasti mašinstva, građevine i informacionih tehnologija.  

Takođe, tim je ustanovio da su profesionalci iz Srbije najviše konkurisali za poslove u inostranstvu u oblasti tehničkih nauka, trgovine i usluga, kao i turizma, ugostiteljstva i ekonomije, a da među onima koji su iskazali želju da odu u inostranstvo radi zaposlenja ima najviše visokoobrazovanih, u životnoj dobi između 25 i 40 godina.  

Trendovima odlaska ljudi iz Srbije bavio se tim “Bootstrappers”, koji čine istraživači sa Univerziteta Harvard i Brookings Instituta. Oni su se posebno fokusirali na naučne radnike, a analizirali su podatke Facebook Ads platforme, i podatake onlajn pretraživača za akademske publikacije Microsoft Academic.  

Došli su do saznanja da je u poslednjih 20 godina devet  odsto naučnih istraživača koji su već imali objavljene naučne radove u zemlji napustilo Srbiju, kao i da produktivnost naših naučnika značajno raste kada rade u renomiranim institucijama u inostranstvu.  

Ovo istraživanje je takođe pokazalo da su najpopularnije zemlje za emigraciju iz Srbije Nemačka, Austrija i Švajcarska. Istraživači su zaključili da ovakav pristup praćenju kretanja stanovišta, u kombinaciji sa zvaničnim statističkim podacima, može pomoći da se prati obim emigracije iz Srbije na kvartalnom nivou. 

Presudna sposobnost prilagođavanja promenama

Fransin Pikap, stalna predstavnica UNDP-a u Srbiji, je navela da je depopulacija kompleksan izazov i da je presudna sposobnost prilagođavanja promenama, odnosno da se promene razumeju dok se dešavaju.  

"Zato smo okupili istraživače i pozvali ih da koriste nove izvore podataka, budu kreativni i inovativni, kako bi osvetlili ovaj proces iz različitih uglova. Nadamo se da će saznanja i nove metode do kojih su istraživači došli doprineti kreiranju efikasnijih javnih politika, u skladu sa novom demografskom realnošću u Srbiji, ali i u regionu i širom sveta", rekla je Fransin Pikap, stalna predstavnica UNDP-a u Srbiji.  

Prema rečima Borke Jeremić, zamenice direktora UNFPA za Srbiju, mnoge zemlje u okruženju, poput Srbije, suočavaju se sa smanjenjem broja dece, produženim životnim vekom i emigracijom.  

Pixabay

"U Srbiji je već svaka peta osoba starija od 65 godina, a efekte demografskog starenja ćemo tek sagledati. Naš regionalni program za demografsku otpornost uključuje podršku održavanju cenzusa, koji je planiran za jesen 2022. godine i čiji će nalazi biti obogaćeni jedinstvenim setom podataka iz alternativnih izvora i rešenja pobednika izazova Podacima do boljeg razumevanja procesa depopulacije”, istakla je Jeremić. 

Polazni alat za izučavanje teme migracija 

Marija Bogdanović, vođa globalnog programa “Migracije i dijaspora” GIZ-a u Srbiji ističe da migracioni profil Srbije, kao skup podataka koji se izrađuje na godišnjem nivou, predstavlja preduslov i polazni alat za rad svih organizacija i institucija koje se bave temom migracija u Srbiji.  

“Brzina i promenljivost kojima se odvijaju migracioni tokovi u sadašnjosti iziskuju nove načine prikupljanja podataka, kao i veću raznovrsnost podataka. U cilju kreiranja odgovarajućih, pravovremenih mera pomoću kojih Srbija crpi korist iz ekonomsko-društvenog doprinosa njenih državljana u pokretu, Nemačka razvojna saradnja podržava inovativne načine generisanja podataka, uz pomoć novih naučnih istraživanja i digitalizacije”, izjavila je Marija Bogdanović. 

“Telekom Srbija” je posvećen podršci digitalizacije društva i prepoznaje potencijal poslovnih modela zasnivanih na podacima.  

“Verujemo da kombinacija otvorenih podataka i podataka iz poslovnog sektora pruža velike mogućnosti za inovacije. Naravno, ovo je oblast u kojoj moraju da se poštuju stroge procedure, kako bi se zaštitila privatnost korisnika i osigurala etička upotreba podataka, a to zahteva mnogo vremena i pažnje u radu. Ipak, kao lider u telekomunikacijama i državna kompanija, Telekom ima i moralnu obavezu da podrži inicijative koje mogu da poboljšanju kvalitet života građana Srbije. Zato smo pronašli način da podržimo ovaj izazov i nastavićemo da podržavamo sve slične, inovativne inicijative u budućnosti“, poručila je Natali Delić, direktorka Direkcije za strategiju i digital Telekoma Srbija.  

Sva četiri rešenja i podaci dobijeni u okviru izazova “Podacima do boljeg razumevanja procesa depopulacije“ su otvoreni i dostupni za slobodno preuzimanje radi daljeg istraživanja ili kreiranja novih proizvoda, svima koji su zainteresovani da ih koriste, kako bi doprineli boljem kvalitetu života ljudi u Srbiji.  

Pobednička rešenja izazova „Podacima do boljeg razumevanja procesa depopulacije“ predstavljena su povodom dve godine rada UNDP Laboratorije za ubrzani razvoj u Srbiji, koja koristi inovativan pristup kako bi pronašla odgovore na složene razvojne probleme 21. veka.