U Srbiji se obeležava Dan sećanja: Osamdeset godina od proboja logora Jasenovac
Komentari22/04/2025
-12:20
U Srbiji se 22. april obeležava kao Dan sećanja na žrtve Holokausta, genocida i drugih žrtava fašizma u Drugom svetskom ratu. Datum je određen uz znak sećanja na proboj grupe zatvorenika iz jednog od najvećih mesta stradanja Srba, Roma i Jevreja, logora smrti u Jasenovcu. Ove godine na današnji dan obeležava se 80 godina od kraja zloglasnog ustaškog logora.
Tokom četiri godine bio je mesto masovnog uništenja Srba, Jevreja, Roma i antifašista, a sve u cilju sprovođenja ustaške politike stvaranja etnički i religijski homogene države Hrvata. Logoru smrti Jasenovac došao je kraj kada su ga oslobodili sami zatočenici.
"Proboj logora Jasenovac je jedan istorijski raritet, pogotovo u svetlu Drugog svetskog rata. Jasenovac je logor, osim što je jedan od najsurovijih logora na čitavoj teritoriji okupirane Evrope u toku Drugog svetskog rata i jedan od retkih logora koji je osobođen zapravo iznutra", kaže Nikola Miloševski iz Muzeja žrtava genocida.
Sa sazrevanjem ideje vlasti Nezavisne države Hrvatske da logor mora biti napušten, sa evakuacijama, uništavanjem dokumenta i savezničkim bombardovanjem, logoraši su naslutili da ih čeka sigurna smrt. Zato su u noći između 21. i 22. aprila 1945. godine krenuli u akciju proboja.
"Jedan od vođa proboja, Ante Bakotić, je dao znak, viknuo je: 'Napred drugovi' i, zaista preostali zatočenici, ne svi, neki su bili malodušni, neki su izvršili samobistvo, ali većina njih, preko 600 njih, je krenulo u proboj", kaže istoričar Milan Koljanin.
"Onda se desio jedan herojski podvig za koji mnogi i ne znaju. Mile Ristić, jedan od logoraša, je uspeo da se domogne mitraljeza, s kojim je uspeo da zaštiti ostale logoraše i na taj način spase jedan značajan deo njih", dodaje Miloševski.
Ostala otvorena brojna pitanja
Proboj je je preživalo tek nešto više od stotinu zatočenika. Ostali su ubijeni, a tek početkom maja jedinice Jugoslovenske armije su ušle u logor i saznale razmere stradanja.
Povezane vesti
"To je ono što karakteriše logor Jasenovac, gde je ubijanje zatočenika vršeno na najsuroviji način i gde je postao direktan kontakt između ubice i žrtve. Oni su najvećim delom ubijani hladnim oružjem, noževima, maljevima, sekirama", objašnjava istoričar Koljanin.
Započet je rad komisija za utvrđivanje ratnih zločina, čiji je zadatak bio prikupljanje činjenica u vezi sa ustaškim zločinima. Prema oceni istoričara, zakasnilo se sa popisom žrtava, a ni ekshumacije nisu izvršene na brojnim mestima.
Zbog toga su ostala otvorena brojna pitanja, najviše ona koja se tiču broja i identiteta ubijenih, ali i kažnjenih.
"Državna komisija i ove komisije po republikama su prestale sa radom 1947. godine, a zvanično 1948. godine. Recimo u Poljskoj je takva slična komisija radila do kraja 80-ih godina, što je bilo logično. Da je bilo sreće i ove komisije u Jugoslaviji su trebale da nastave svoj rad", primećuje Koljanin.
Stratišta je bilo širom NDH, a pre svega na srpskim etničkim područjima. Ipak, Logor u Jasenovcu postao je simbol srpskog stradanja u Drugom svetskom ratu sa do sada oko 500.000 procenjenih srpskih žrtava, među kojima je bilo i dece.
Komentari (0)