Igre 
Prvi rođendan teleskopa "Džejms Veb": Pet najvažnijih lekcija o svemiru koje nam je do sada pružio moćni instrument
Komentari15/07/2023
-19:51
Pre tačno dvanaest meseci NASA je objavila prve veličanstvene fotografije koje je zabeležio teleskop "Džejms Veb" i pružio nam novi uvid u prve galaksije koje su nastale nakon Velikog praska. Od tada nam je ovaj moćni uređaj pomogao da iz novog ugla sagledamo ceo svemir.
Teleskop, koji je rezultat gotovo tri decenije rada, vredan impresivnih 9,5 milijardi evra, prikazao nam je kosmos detaljnije od ijednog instrumenta pre njega i omogućio nam da zavirimo u daleke galaksije i proces nastanka i umiranja zvezda.
Lansiran je 25. decembra 2021. godine i svoju krajnju destinaciju, takozvanu tačku Lagranžovu tačku L2 između Zemlje i Sunca u januaru 2022. Nekoliko meseci kasnije počeo je da šalje prve slike, koje su objavljene 12. jula 2022. Na prvoj, koju su zajedno predstavili predsednik Sjedinjenih Američkih Država Džo Bajden i šef Nacionalne američke svemirske agencije (NASA) Bil Nelson, nalazio se 4,6 milijardi godina staro galaktičko jato pod nazivom "SMACS 0723". Bio je to prvi put da čovečanstvo pogleda tako duboko u svemir.
AP/NORTHROP GRUMMAN VIA NASA
"Džejms Veb" je prevazišao sve dosadašnje instrumente tog tipa i dan danas kruži oko Sunca, na udaljenosti od 1,5 miliona kilometara od naše planete. Njegov prethodnik "Habl" koji je i dalje aktivan, za razliku od njega, mnogo je bliži Zemlji.
"Teleskop 'Džejms Veb' dao je čovečanstvu prvu sliku visoke definicije infracrvenog svemira", kaže za Euronews Met Grinhaus, jedan od naučnika koji su radili na izradi ovog revolucionarnog instrumenta.
"Ima moć da pogleda u prošlost, pre više od 13 milijardi godina i posmatra nastanak galaksija u ranom svemiru. On detektuje sićušne prostorne detalje i ima moćnu spektroskopsku sposobnost koja je revolucionalizovala naše razumevanje širokog spektra astrofizičkih procesa, tako što je astronomima pružio pogled u infracrveni svemir na način koji ranije nije bio moguć", istakao je Grinhaus.
Tanjug/AP/NASA, ESA, CSA, STScI, Klaus Pon
Na godišnjicu objavljivanja prve slike, NASA je objavila novu, koja prikazuje tamnu maglinu Ro Zmijonosac, regiju u kojoj nastaju zvezde, a koja je najbliža Zemlji. U saopštenju koje prati sliku, NASA ju je nazvala "dinamičkim prikazom koji narušava relativnu tišinu ove oblasti i praktično preklinje da nađemo objašnjenje šta tačno gledamo".
Povezane vesti
Euronews podseća na pet stvari koje smo naučili zahvaljujući veličanstvenim fotografijama moćnog teleskopa:
1. Kako je svemir izgledao na samom početku
Slika koju je NASA objavila 11. januara prikazala je NGC 346, mlado jato zvezda koje se nalazi u nebuli na oko 200.000 svetlosnih godina od naše planete.
profimedia
Ona je od ključnog značaja za naučnike, koji veruju da se u zvezdanim jatima kriju predstave onoga kako je svemir izgledao u takozvano "kosmičko podne", odnosno u periodu nastanka galaksija koji je usledio nakon "kosmičke zore" i koji je trajao oko tri milijarde godina nakon Velikog praska.
NASA piše da slika otkriva prisustvo mnogo više gradivnih blokova, nego što se ranije očekivalo, uključujući zvezde i planete "u vidu maglina, nabijenih prašinom i vodonikom". To znači da teleskop može da nam da uvid ne samo u to kako su nastale zvezde, nego i planete.
2. Kako su nastale zvezde
Za godinu dana boravka u svemiru "Džejms Veb" zabeležio je dve slike "Stubova stvaranja", koje je prvi snimio legendarni "Habl" 1995.
Reč je o oblasti M16 iz Magline orla, u kojoj se neprestano rađaju nove zvezde i koja je dobila do sada najdetaljniji portret.
AP/NASA, ESA, CSA, STScI
Na njemu vidimo tri stuba hladnog gasa okupana vrelim ljubičastim svetlom iz mladih zvezda u rasejanom zvezdanom jatu u sazvežđu Zmija ili Mesje 16.
Povezane vesti
Crvenkaste vatrene kugle u blizini ivica stubova su novoformirane zvezde..
Na fotografijama se vide i tamnocrvena područja nalik magmi duž unutrašnjeg perimetra nekoliko stubova. Te formacije stvaraju zvezde u fazi formiranja i ispuštaju u svemir mlazove materijala ogromnom brzinom.
Zahvaljujući novim fotografijama naučnici mogu da unaprede postojeće modele formiranja zvezda i imaju jasniji uvid u količine gasa i prašine u ovoj oblasti.
Povezane vesti
3. Šta se nalazi u srcu galaksije
Moć "Džejms Veb" teleskopa vidi se i na ovoj izvanrednoj slici koja prikazuje Fantomsku galaksiju, poznatu i kao Mesje 74.
profimedia
Pošto može da detektuje duže talasne dužine svetlosti, naučnici mogu da prepoznaju oblasti na ivicama sa gasom i prašinom, kao i gusto jato zvezda u jezgru galaksije.
4. Kako izgledaju planete van Sunčevog sistema
NASA je takođe predstavila do sada neprevaziđene opservacije planeta izvan Sunčevog sistema, koristeći moćni infracrveni "vid" "Džejms Veb" teleskopa.
Slika egzoplanete HIP 65426 b, gasovitog džina šest do 12 puta veće mase od Jupitera, prva je direktna slika planete koju je "Veb" napravio izvan Sunčevog sistema.
5. Šta se nalazi unutar crne rupe
Slika koju je NASA objavila početkom jula prikazuje galaksiju 1091, koja je postojala oko 570 miliona godina nakon Velikog praska i najudaljeniju aktivnu supermasivnu crnu rupu za koju do sada znamo.
AP/NASA
Ona ima manju masu od svih koje su do sada identifikovane u ranom svemiru - svega oko devet miliona puta veću od Sunčeve.
Velike crne rupe obično imaju oko milijardu puta veću masu od Sunca i takođe su mnogo svetlije, od onih koje je teleskop detektovao. Nalazi se u galaksiji CEERS 1019, sličnoj onoj koja se nalazi u centru Mlečnog puta, koja je 4,6 miliona puta masivnija od Sunca.
"Iako manja, ova crna rupa postojala je tako davno, da je i dalje teško objasniti kako je nastala tako brzo, nakon Velikog praska. Istraživači već dugo znaju da su manje crne rupe verovatno postojale u ranijem periodu širenja svemira, ali su tek s 'Vebom' uspeli i definitivno da ih detektuju", napisali su tada iz NASA.
Zahvaljujući ovoj slici naučnici su uspeli da otkriju koje emisije iz spektra potiču iz crne rupe, a koje iz njegove galaksije, kao i da odrede koliko gasa rupa guta.
Komentari (0)