Na današnji dan pre 111 godina obavljen je prvi let u Kraljevini Srbiji

Komentari

Autor: Euronews Srbija

16/10/2021

15:03

Na današnji dan pre 111 godina obavljen je prvi let u Kraljevini Srbiji - Copyright Wikipedia.org/parapsihopatologija.com

veličina teksta

Aa Aa

Srbija ima bogatu istoriju vazduhoplovstva, a na današnji dan 16. oktobra 1910. godine obavljen je na hipodromu u Subotici prvi javni let u Kraljevini Srbiji. Prvi let obavio je Ivan Sarić (1876-1966) bunjevački sportista i pionir vazduhoplovstva.

Samouki konstruktor je konstruisao i upravljao svojim prvim vazduhoplovom "Sarić 1", prenosi sajt Direktorata civilnog vazduhoplovstva Republike Srbije.

Sarić je kao pogonsku snagu za ovu letelicu koristio motor od 24 KS sa 3 cilindra. Let je posmatralo 7.000 ljudi, a leteći na visini od 30 metara Sarić je obišao celo konjičko trkalište. Prvi let u Srbiji desio se samo sedam godina posle prvog leta braće Rajt u Francuskoj. Početkom 1911. godine, Sarić je unapredio svoj avion i nazvao ga "Sarić 2".

O najavi velikog događaja pisao je i subotički mesečnik "Neven”:

"Svakome je poznato da se i jedan sinak bunjevačke nane već odavno bavi idejom letenja. Načinio je svojeručno leteći stroj, te već više meseci pravi pokušaje. Sada mu je već pošlo za rukom uzleteti, pa se već više kilometara vozio u vazduhu u jedan mah. Dne 16.10. hoće da se javno prikaže subotičkom građanstvu. Ivan Sarić je 16.10. letio na visini od 30 metara oko 3 km.”

Izveštaj je dokumentovan sa dve fotografije, ali nažalost, novine iz toga perioda ne beleže više detalja o ovom događaju, osim da je publika vikala "Živio", stavljajući na muke buduće istraživače da iz fragmenata sastavljaju sliku o ovom velikom događaju, prenosi Politika.

Sarićeva interesovanja za avijaciju vezuju se za leto 1909. godine, kada je boraveći u Parizu upoznao neke od pionira vazduhoplovstva, gde je najveći utisak na njega ostavio francuski inženjer i pilot Luj Blerio, koji je te godine prvi preleteo Lamanš u svom jednokrilcu. Po povratku u Suboticu, Sarić je odlučio da napravi sopstvenu letelicu, prenosi sajt subotica.com.

Avion od drveta, lanenog platna i klavirske žice

U prvom modelu motor je bio strane konstrukcije, trocilindrični "delfos" od 24 konjske snage, ali je za sledeći model i motor bio njegove konstrukcije, odnosno, preradio je i unapredio stari motor. Trup aviona "Sarić 1" sagrađen je od običnih materijala kao što su drvo, laneno platno, točkovi motocikla i klavirske žice i završen je 1909. godine. Na subotičkom Gradskom trkalištu, u leto 1910. godine, vršio je prve probne letove istovremeno uvežbavajući se da i sam pilotira, prenosi Vikipedija.

Da njegov posao nije bio lak svedoče probni letovi koji u početku nisi išli po planu. Dva puta je doživeo padove, jednom kada je zakačio krošnje drveća, a drugi put jer mu je nestalo goriva. Ipak, u oba udesa nije bio povređen, niti je oštećena letelica.

Sedište aviona od pruća je sačuvano i nalazi se u Muzeju vazduhoplovstva u Beogradu. U Muzeju se takođe nalazi i replika aviona "Sarić-1" u čijoj izradi je pomagao i sam Ivan Sarić.

Prvi svetski rat prekinuo je Sarićevu letačku delatnost, ali je konstruktorskim radom nastavio da se bavi celoga života. Iako samouk, bio je darovit konstruktor i pronalazač različitih tehničkih izuma. U vazduhoplovstvu, pored aviona, konstruisao je motore, elise, dok je 1917. godine sagradio i model helikoptera koji je na probama pokazao odlične rezultate.

Aero klub u Subotici je 1975. godine poneo ime Ivana Sarića, a na njegovom grbu se nalazi crtež Sarićevog aviona. U Subotici mu je 1984. godine podignut spomenik, rad vajara Ota Loga. Na spomeniku, Sarić u ruci drži elisu aviona, a stoji oslonjen na bicikl. Na stogodišnjicu Sarićevog prvog uspešnog leta, 2010. godine, srednja tehnička škola u Subotici je ponela ime Ivana Sarića. Iste godine, u izdanju subotičkog gradskog muzeja, objavljena je biografija Ivana Sarića, autora Mirka Grlice, u dvojezičnom izdanju - na srpskom i mađarskom jeziku.

Kraljevina Srbija među prvima postavila pravni okvir za civilno vazduhoplovstvo

Vikipedija navodi da je Sarić, osim što je bio pionir jugoslovenskog vazduhoplovstva bio svestrana ličnost, sportista, biciklista, motociklista, atletičar, rvač, jedan od osnivača fudbalskog kluba u Subotici. Završio je trgovačku akademiju, živeo i radio kao knjigovođa u svom rodnom gradu Subotici.

Doživeo je duboku starost kao penzioner u Subotici. Bio je aktivan u sportskim i tehničkim društvima, počasni član Vazduhoplovnog saveza Jugoslavije, Auto-moto saveza Jugoslavije, počasni član Auto-moto društva "Pobeda" iz Subotice. Dobitnik je velikog broja priznanja. Umro je u rodnoj Subotici 23. avgusta 1966. godine u 91. godini života. Svojim delom Ivan Sarić se svrstava među najznačajnije pionire jugoslovenskog vazduhoplovstva.

Tekovine prvog leta su bile te da je Kraljevina Srbija bila među prvim evropskim državama koja je postavila pravni okvir za oblast civilnog vazduhoplovstva, proglašenjem Uredbe o saobraćajnim spravama, koje se kreću po vazduhu, od 21. februara 1913. godine, nekoliko meseci pre donošenja sličnog propisa u Sjedinjenim Američkim Državama, preneo je Direktorat civilnog vazduhoplovstva Republike Srbije.