Igre 
Kako je srpska PVO rušenjem F-117A naterala američko vazduhoplovstvo da promeni doktrinu i plan razvoja?
Komentari27/03/2025
-19:30
Rušenje aviona F-117A Nighthawk, prvog operativnog aviona sa "stealth tehnologijom, dogodilo se na današnji dan 1999. godine tokom NATO agresije na Saveznu Republiku Jugoslaviju, a osim što je pokazalo ranjivost "savršenog" oružja, koje se suočilo sa iskusnom i hrabrom vojskom, dovelo je i do izvesnih promena kod proizvođača, a NATO je ovim činom pretrpeo sramotu.
Plan da se u kratkom roku neutrališe, za svetske okvire, malobrojna i slabo opremljena Vojska Jugoslavije, izjalovio se već četvrtog dana agresije NATO na našu zemlju, s obzirom na to da je Protivvazdušna odbrana Vojske Jugoslavije uspela do tada nezamislivo.
Ona je uz pomoć radarskog sistema P-18 iz 70-ih godina otkrila, a zatim i sa raketom sistema S-125 "Neva", sovjetske proizvodnje iz 60-ih godina prošlog veka, pogodila avion čiji je radarski otisak bio gotovo neprimetan uz pomoć napredne tehnologije razvijene od strane kompanije "Lockheed Martin".
F-117A je trebalo da bude noseći stub američkog vazduhoplovstva
Avion koji je oboren u reonu sela Buđanovci bio je pionir "stealth" tehnologije, dizajniran da bude gotovo nevidljiv za radar zahvaljujući svom specifičnom obliku (fasetirane površine koje raspršuju radarski signal) i upotrebi materijala koji apsorbuju radarske talase.
Njegov prvi let je realizovan 1981. godine, a u operativnu upotrebu ušao je 1983. godine, iako je njegovo postojanje javno priznato tek 1988. godine, a praktično je najveći angažman od momenta kada je napravljen imao u operaciji "Pustinjska oluja" u Iraku 1991. godine.
Njegov minimalni radarski otisak, omogućavao je da ga PVO jedinice zanemare kao cilj i posmatraju kao neku manju letelicu ili prosto grešku radarskog sistema. Dizajn same letilice je bio ograničen i računarskom snagom početkom osamdesetih godina, pa su se inženjeri na kraju odlučili za dva trouglasta poligona kao osnovu dizajna (two-faceted surface).
Sam avion nije imao radar, kako ne bi odavao nikakve radio signale, ali je imao napredan sistem za detekciju i izbegavanje neprijateljskih radarskih sistema, koji je i danas vojna tajna. On nema ni uređaj za dodatno sagorevanje goriva (afterburner), koji je standardan na praktično svim drugim letelicama ove klase, kako bi izbegao i detekciju infracrvenim sistemima. Takođe, letelica je bila i prilično teška za svoju veličinu – samo paneli sa specijalnom bojom koja upija radarske talase su težili više od jedne tone, piše Al Jazeera Balkans.
Tanjug/Vladimir Dimitrijević
Povezane vesti
Ovaj model sa navedenim karakteristikama zamišljen je kao noseći stub američkog vazduhoplovstva za nekoliko decenija, ali tek nakon njegovog penzionisanja 2008. godine, otkriveni su mnogi problemi koje je avion sa sobom nosio.
Kao posebno problematično navođeno je da je avion za potrebe sakrivanja od radara imao slojeve boje i panele koje je osoblje, kako navodi Al Jazeera, za potrebe izložbe u Muzeju vazduhoplovstva u gradu Hill u državi Juta, skidalo u skafanderima poput onih koje koristi NASA, što govori u prilog tezi da su prilikom proizvodnje aviona, da bi se postigle sve njegove karakteristike, korišćeni i materijali koji su otrovni i zabranjeni.
Takođe, o tome da sa F-117A nije bilo "sve čisto", svedoče i izveštaji iz vremena "Pustinjske oluje" o tome da su avioni ispuštali otrovna isparenja, koja su uticala na okolinu, ali i one koji su bili zaposleni na održavanju.
Umesto proslave 50. godišnjice NATO-a - hladan tuš
Ipak, sva pisanja i izveštaji o štetnosti materijala i tehnologije koja je korišćena, američkom vazduhoplovstvu, NATO-u i kompaniji "Lockheed Martin", nisu naneli štetu kao što je događaj od pre 26 godina, s obzirom da je za sve godine korišćenja u borbene svrhe u svim operacijama, to bio prvi put da je on oboren vatrom Protivvazdušne odbrane.
Razna mišljenja o razlozima za pokretanje operacije "Saveznička sila", kako se prema NATO kodiranju naziva agresija na SR Jugoslaviju, preklapaju se sa činjenicom da je 1999. godine proslavljano 50 godina od uspostavljanja Saveza, čiji je proklamovani cilj bila odbrana i zaštita država članica.
Uprkos činjenici da SR Jugoslavija nije pokrenula napad na neku od članica NATO, da sama nije bila član NATO-a, te da NATO od strane SR Jugoslavije nije mogao da bude ugrožen ni na koji način, rukovodstvo Saveza je, bez odobrenja Saveta bezbednosti UN, odlučilo da izvrši agresiju, kako je tada rečeno, zbog dešavanja u južnoj srpskoj pokrajini Kosovu i Metohiji gde je i te 1999. godine sporadično sprovođena antiteroristička operacija MUP-a Srbije usmerena na odmetnute i pobunjene teroriste u okviru tzv. Oslobodilačke vojske Kosova, kao i druge terorističke i kriminalne grupe koje su ordinisale po teritoriji KiM i na jugu Centralne Srbije.
Vrhovni komandant NATO snaga u vreme agresije, Vesli Klark je u svojoj knjizi "Waging modern war" pisao kako agresija nije trebalo da traje 78 dana, već da je prvobitni plan predviđao ograničenu kampanju koja će za nekoliko dana da slomi jugoslovenski otpor, te da natera predsednika SR Jugoslavije Slobodana Miloševića da pristane na ono na šta nije pristao u Rambujeu.
profimedia
Povezane vesti
Osim Klarka, i drugi analitičari su smatrali da je rezultat agresije unapred poznat i da će kampanja u Jugoslaviji završiti brzo.
"Nema sumnje da će Jugoslavija pružiti jak otpor kada se suoči sa vazdušnim udarima. Ali isto tako je jasno da je jugoslovenska vojna mašina, i pored svih drskosti, zapravo prilično krhka", tvrdili su oni za BBC.
Međutim, ne sluteći koliko jak otpor će Vojska Jugoslavije da pruži, oni su sa podsmehom pominjali da ona poseduje "rakete koje se lansiraju sa ramena".
Povezane vesti
"Analitičari kažu da jugoslovenski sistem protivvazdušne odbrane možda nije najsavremeniji, ali mnoge njegove rakete koje je isporučio Sovjetski Savez i dalje su veoma efikasne, a uključuje rakete koje se lansiraju sa ramena koje je teško gađati, i oko 2.000 protivavionskih topova", tvrdili su oni.
U nabrajanju vojnih potencijala NATO-a koji su bili u planu za korišćenje, sa posebnom pažnjom su navedeni i avioni koji su tokom agresije oboreni.
"NATO ima na raspolaganju snage od skoro 400 aviona, uključujući američke bombardere B-52 naoružane krstarećim projektilima, uz podršku najmanje šest američkih ratnih brodova takođe naoružanih krstarećim projektilima. Ove snage bi mogle biti pojačane u narednim danima. NATO ima za cilj da koristi krstareće rakete da ošteti jugoslovenske sisteme protivvazdušne odbrane kako bi pokušao da smanji rizik za savezničke pilote", napisali su oni i dodali:
"Snage kojima Sjedinjene Države raspolažu uključuju bombardere dugog dometa B-52, ultramoderne stelt lovce F-117, avione za ometanje radara EA-6B i avione za punjenje gorivom vazduh-vazduh".
"Lockheed Martin" i američko vazduhoplovstvo su zbog srpske PVO požurili sa modernizacijom čitave industrije
Do 1999. godine program F-117A je bio relativno zreo, jer je proizvodnja završena 1990. sa 59 isporučenih aviona, a 1989. je F-117A nagrađen sa "Collier Trophy", jednom od najcenjenijih vazduhoplovnih nagrada na svetu, piše Nacionalni muzej vazduhoplovstva SAD.
On je bio ponos kompanije "Lockheed Martin", a dat mu je i nadimak "Nighthawk", tj. Noćni jastreb, zbog čega je obaranje jedne od ovih mašina odjeknulo širom sveta kao događaj koji nije bilo moguće predvideti.
Pilot Dejl Zelko, koji je avionom upravljao te noći, takođe je ovaj događaj opisao kao "nezamisliv i nepojmljiv".
Što se tiče srpske strane, prve informacije su govorile da je oboren F-16, što je bilo logičnije, ali kada se ispostavilo da je pao "Noćni jastreb", postalo je jasno da je NATO-u nanet ozbiljan udarac. To se ogledalo i u činjenici da F-117A nakon angažmana u agresiji na Jugoslaviju nikada više nije bio upotrebljen u borbene svrhe.
Tanjug/AP/Airman 1st Class Mikaela Smith/U.S. Air Force
Obaranje F-117A dovelo je do preispitivanja taktika i tehnologije u američkom ratnom vazduhoplovstvu (USAF), što je imalo odjeka i na "Lockheed Martin" kao glavnog izvođača radova.
Kompanija je, s obzirom da je odgovornost za pad bila na Pentagonu, ovaj događaj iskoristila da insistira na unapređenju dizajna i sistema na novim avionima, poput F-22 i kasnije F-35, koji su uključivali bolju integraciju "stealth" karakteristika, naprednije senzore i veću fleksibilnost u borbenim situacijama.
Ranjivost "stealth" aviona i potreba za kontinuiranim inovacijama, u ovom slučaju bila je direktan produkt rada srpskog PVO u neravnopravnim uslovima borbe sa nadmoćnijim neprijateljem, koji ipak nije bio "nevidljiv".
Komentari (0)