Pandorini papiri otkrivaju tajna bogatstva bivših i sadašnjih svetskih lidera: Kako su moćnici koristili poreske rajeve

Više desetina sadašnjih i bivših državnika i moćnih milijardera, kao i ličnosti iz javnog života povezano je sa kompanijama koje koriste "poreske oaze" kako bi preko ofšor kompanija uvećali svoja bogatstva, otkrilo je globalno novinarsko istraživanje nazvano "Pandorini papiri", koje je sproveo Međunarodni konzorcijum istraživačkih novinara u saradnji sa 150 medija širom sveta.

Među poznatim osobama čije su finansijske konstrukcije razotkrivene nalaze se bivši britanski premijer Toni Bler, jordanski kralj i kenijski predsednik Uhuru Kenijata. Tu su takođe i ministri finansija Pakistana, Holandije i Brazila, kao i bivši ministri finansija Malte i Francuske - uključujući nekadašnjeg šefa Međunarodnog monetarnog fonda Dominika Štros-Kana, piše Gardijan.

Istraživanje dokazuje načine koji su svetski bogataši korisitli kako bi mogli da skriju novac i izbegnu plaćanje poreza upotrebom poreskih rajeva. Oni su zapravo na taj način profitirali. DW podseća da se bivši britanski premijer Toni Bler nekada javno zalagao protiv izbegavanja plaćanja poreza. 

Tanjug AP/Victoria Jones

Međutim, "Pandorini papiri" sada otkrivaju da su Bler i supruga došli do zgrade vredne 7,6 miliona evra tako što su kupili ofšor firmu koja trguje nekretninama i to od porodice bahreinskog ministra Zajeda bin Rašida al Zajanija, piše DW.

Oni to objašnjavaju tako što su Blerovi kupili udele firme, a ne direktno samu zgradu, i na taj način su izbegli da plate porez na imetak od oko 350.000 evra.

Blerovi i Al Zajanijevi tvrde da nisu imali pojma da su ovi drugi umešani. Čeri Bler, supruga bivšeg premijera, tvrdi da njen muž čak nije bio ni uključen u transakciju i da firma danas više ne postoji. Takođe, novinari su došli do otkrića da je ukrajinski predsednik Vladimir Zelenski imao udele u naftnoj kompaniji registrovanoj na Britanskim Devičanskim Ostrvima.

Samo mesec dana pre nego što je u aprilu 2019. izabran za predsednika, Zelenski, bivši komičar i glumac, prodao je neprimetno svoj deo firme Sergiju Šefiru. Njih dvojica su inače bliski prijatelji i poslovni partneri.

DW takođe navodi da se kenijski predsednik Kenijata, izdanak najpoznatije političke dinastije u zemlji, takođe u javnosti zalagao za borbu protiv korupcije i transparentnost u politici. Međutim, "Pandorini papiri" sada pokazuju da su Kenijata i njegova majka upisani u vlasništvo jedne fondacije u Panami, poznatom poreskom raju.

Tanjug AP/Greg Allen/Invision/AP

U ovakve transakcije nisu umešani samo političari. Istraživanje otkriva i da su kolumbijska pevačica Šakira i bivša indijska zvezda kriketa Sačin Tendulkarneka imena iz šou-biznisa i sporta koja se pominju u "Pandorinim papirima". 

Šakirin advokat je rekao da su njeni ofšor bankovni računi bili poznati i da nisu donosili nikakve poreske prednosti.

Najveća baza podataka 

Istraživanje "Pandorini papiri" prestavalja najveću zalihu procurelih podataka koji otkrivaju tajnu poreskog raja u svetskoj istoriji.

Novinari koji su sarađivali sa Međunarodnim konzorcijumom istraživačkih novinara došli su do 11,9 miliona datoteka sa podacima o novcu najvećnih svetskih moćnika, i ovo ga po obimu čini najvećim zbirom ovakvih informacija. Kako se navodi, većeg i od "Panamskih papira" iz 2016. godine i "Rajskih papira" iz 2017. godine.

U njima se nalaze podaci o pojedinim moćnicima i načinima na kojima su osnivali ofšor komapnije u mestima koji su poznati kao "poreski raj", kao što u su Panama, Dubai, Monako i Švajcarska.
Istraživanje obuhvata tajna poslovanja 35 svetskih lidera, uključujući sadašnje i bivše predsednike, premijere, šefove država. Takođe, israživanje osvetljava tajne finasije više od 300 drugih javnih zvaničnika poput ministara u vladi, sudija, gradonačelnika i vojnih generala u više od 90 zemalja.

Kako Gardijan dalje navodi, u proceduralnim podacima nalazi se više od 100 milijardera, kao i poznatih ličnosti, rok zvezdi i poslovnih lidera.

"Pandorini papiri" otkrivaju, navodi se dalje u tekstu Gardijana, kako funksionišu "moćnici iz senke" i na koji načn utiču na svetsku ekonomiju.

Kako funkcioniše poreski raj?

Razni posrednici, koji su advokatske kancelarije ili agencije nude klijentima da postanu vlasnici nove kompanije i da za to zarade određenu sumu novca, piše DW. 

Naravno, pravi vlasnik ostaje skriven mada oni imaju tu mogućnost da mogu da raspolažu novcem.

Među bogatašima, to je popularan način da se novac sakrije od poverilaca, poreskih organa ili recimo bivših supružnika kojima bi deo imetka trebalo da pripadne po razvodu.

Courtesy of Private Islands Online

Posedovanje firmi u zemljama u kojima se praktično ne plaća porez samo po sebi nije ilegalno. 
DW dalje navodi da prema nekim procenama stručnjaka, čak deset odsto svetskog BDP drži se u poreskim oazama.

"To utiče na pristup naše dece obrazovanju, na pristup zdravstvenom sistemu i stanovanju", rekla je Lakšmi Kumar iz vašingtonskog trusta mozgova Global Financial Integrity za DW.

Iako izraz "poreski raj" asocira na neke karipske lokacije, ofšor kompanije niču u brojnim zemljama koje imaju veoma niske poreske stope, poput Holandije, Irske, Singapura, Hongkonga ili čak nekim državama SAD.

Više svetskih redakcija učestvovalo u istraživanju

U ovom globalnom istraživanju učestvovale su novinske redakcije šriom sveta među kojima su Vašington post, Le monde, El Paris, Australijeske radiodifuzne koorporacije i mnoge druge. 
U Velikoj Britaniji u istraživanju su učestvovali Gardijan i BBC Panorama.

Inače, Međunarodni konzorcijum istraživačkih novinara je novinarska neprofitna organizacija iz Vašingtona koja u svojim istraživanjima sarađuje sa mnogim novinarskim redakcijama širom sveta i ima za cilj upravo nezakonite finasijske transkcije kao i "pronalaženje rupe u zakonu".

Cilj ovih istraživanja je objavljivanje tekstova koji su zasnovani na proceduralnim dokumentima koji se tiču javnog interesa. Gardijan navodi da neki članci mogu da osvetle pitanja i pokrenu javne rasprave, kao i da osvetle javnosti kako zapravo funckcionišu ofšor kompanije i na koji način moćnici zapravo uvećavaju svoja bogatstva.