Naš pečat u EXPO pasošu: Kako se Srbija predstavljala na dosadašnjim svetskim izložbama

Komentari

Autor: Euronews Srbija / Expo Belgrade

13/08/2024

13:16

Naš pečat u EXPO pasošu: Kako se Srbija predstavljala na dosadašnjim svetskim izložbama

Pariz - Copyright Promo/Collection Bureau International des Expositions (BIE)

veličina teksta

Aa Aa

Srbija ima dug istorijat predstavljanja na svetskim izložbama i ove godine slavi skoro 140 godina od prvog učešća na internacionalnoj izložbi u belgijskom gradu Antverpenu. Kraljevina Srbija bila je jedna od 12 tadašnjih država učesnica, a naš paviljon zauzimao je prostor od 125 kvadratnih metara, sa čak 302 izlagača.

Prvo učešće u punom obimu na nekoj od svetskih izložbi smatra se naše predstavljanje na Svetskoj izložbi u Parizu 1900. godine. Paviljon u tradicionalnom srpsko-vizantijskom stilu projektovao je Milan Kapetanović u saradnji sa arhitektom Miloradom Ruvidićem. Za potrebe ove izložbe poručena je slika "Krunisanje cara Dušana (Proglašenje Dušanovog zakonika), koju je naslikao Paja Jovanović. Zanimljivo, slika je nagrađena zlatnom medaljom, dok je EXPO plaketu za pronalazak analognog hidrauličnog računara za rešavanje diferencijalnih jednačina (hidrointegratora) dobio naš čuveni matematičar Mihajlo Petrović Alas. Ovaj izum smatra se pretečom savremene kibernetike.

Na Svetskoj izložbi EXPO u Parizu 1937. godine u duhu tada narastajućeg fašizma bio je i jugoslovenski paviljon (autor Josip Seissel) kao jednostavna građevina monumentalne neoklasične retorike. Jugoslaviju je trebalo da predstavi kao vitalnu i progresivnu državu, a Jugoslovene kao drevnu naciju sa bogatim kulturnim varijetetima, pa je i konstrukcija nacionalnog paviljona bila u skladu sa ovim principima.

Planirano je da u paviljonu budu postavljene skulpture iz Vidovdanskog ciklusa Ivana Meštorovića, ali zbog sukoba umetnika sa vođama naše delegacije do toga nije došlo. Zanimljivo, organizatori ove izložbe odlučili su da u centru Pariza postave, simbolično, dva paviljona, jedan preko puta drugog, paviljone Trećeg rajha i Sovjetskog saveza, dok u centru, između njih, nadmoćno, stoji Ajfelov toranj. Arhitekta nemačkog paviljona bio je znameniti Albert Šper, a sovjetskog poznata Vera Muhina. Na istoj izložbi, u španskom paviljonu, Pikaso je izložio "Gerniku", Kalder svoje skulpture, a Miro slike.

Na prvom velikom posleratnom EXPO 1958. godine u Briselu socijalistička Jugoslavija ostvaruje zapažen nastup sa fenomenalnim paviljonom koji je projektovao zagrebački arhitekta Vjenceslav Rihter. Paviljon projektovan u skladu sa najmodernijim tendencijama tadašnje svetske arhitekture izazvao je opšte oduševljenje posetilaca. Sazdan od gvožđa i stakla objekat je predstavljao modernizam jugoslovenskih ideja. Snažna sajla držala je šest čeličnih lukova koji su predstavljali šest jugoslovenskih republika. Naša zemlja dobila je Zlatnu medalju EXPO za paviljon, a objekat je po završetku izložbe prodala Belgiji i on i danas postoji i koristi se kao srednja škola u belgijskoj opštini Vevelgem u Zapadnoj Flandriji.

Isto je bilo i sa jugoslovenskim paviljonom izgrađenim za potrebe Svetske izložbe u Montrealu 1967. godine koji je prodat za jedan dolar, a kako bi se izbegli troškovi njegovog rasturanja i transporta. U paviljonu koji je predstavljao arhitektonsko delo Miroslava Pešića prikazane su razne scene urbanog života socijalističke federalne države, prirodni pejzaži, istorijski predmeti, drevne građevine i slično.

Na još jednoj međunarodnoj izložbi u Kanadi, ovoga puta organizovanoj u gradu Vankuveru 1986. godine paviljon autora Milana Pališaškog predstavlja stvaralačku sintezu koja objedinjuje jugoslovenski identitet. Izrada logotipa našeg paviljona pod nazivom "Čovek u kretanju" poverena je poznatom slikaru Vladimiru Veličkoviću, članu umetničke grupe Mediala.

Po raspadu Jugoslavije, Srbija je prvi samostalni nastup imala na EXPO 2010 Šangaj gde je na posetioce poseban utisak ostavio naš paviljon sa fasadom u stilu tradicionalnog pirotskog ćilima.

Arhitekte Natalija Miodragović i Darko Kovačev poveli su se idejom da kroz razigranu fasadu provuku motiv koji je Srbiju, više od jednog veka ranije, predstavio na izložbi u Parizu – pirotski ćilim. Preko milion posetilaca obišlo je paviljon Srbije, a posetioci su stajali u redu kako bi dobili srpski pečat u svoj EXPO pasoš.

Nakon Šangaja, Srbija je imala veoma zapažen nastup na EXPO 2015 Milano na kome je učestvovalo mnoštvo domaćih kompanija. Zbog prethodnih katastrofalnih poplava koje su pogodile našu zemlju, Italija je oslobodila Srbiju plaćanja zakupa izložbenog paviljona.

Vinčanska kultura inspirisala je nastup Srbije, koja se uz Sloveniju, od zemalja bivše Jugoslavije, jedina predstavila na EXPO 2020 Dubai. Paviljon Srbije, u srcu okruga mobilnosti (Mobility District), osmišljen je kao svojevrsna vremenska kapsula, koja povezuje zaostavštinu neolitske vinčanske kulture sa digitalno naprednom i modernom Srbijom.

Paviljon je bio u potpunosti digitalizovan i pružao je mogućnost virtuelnog putovanja kroz različite realnosti, epohe i prostore. Pod sloganom "Srbija stvara ideje – inspirisani prošlošću, kreiramo budućnost", naša zemlja se brojnim posetiocima na ovoj izložbi predstavila kroz više od 150 različitih manifestacija sa ciljem da se prikaže kao moderna, inovativna zemlja, atraktivna za razvoj trgovine i turizma.