Borba sa ustaškom simbolikom: Austrija zabranila proslavu u Blajburgu, a HOS nazvala fašističkom organizacijom

Austrijska Vlada dopunila je spisak zabranjenih simbola povezanih sa ustaškim pokretom, pa su tako pored ustaškog grba i zastave, sada zabranjeni i simboli novijih fašističkih organizacija, kao što su "Hrvatske odbrambene snage" (HOS), koji su mogli da se vide na godišnjim okupljanjima u Blajburgu. Ovo je samo još jedan u nizu poteza koje austrijski vlasti povlače kako bi se izborile sa ustaškom simbolikom, koja je u ovoj zemlji godinama bila dozvoljena čak i nakon što je, bar zvanično, u zabranjena u Hrvatskoj.

Poslanice partije Zelenih Olga Foglauer i Eva Blimlinger, koje su najavile dopunu Zakona o simbolima, u saopštenju su HOS nazvale "fašističkom organizacijom koja je naslednica ustaških Hrvatskih obrambenih snaga", preneli su austrijski mediji. Zabrana će važiti i za centralno spomen obeležje u Blajburgu, kao i za komemoraciju, koja neće više moći da se održava u dosadašnjem obliku. 

Ova odluka dolazi nakon što je austrijska vlada prošle nedelje formirala grupu stručnjaka za sastavljanje izveštaja o godišnjoj komemoraciji u Blajburgu. Eksperti su preporučili zabranu skupa, a pokrajinski premijer Koruške je nakon predavanja izveštaja rekao da ministar unutrašnjih poslova "sada mora da predstavi konkretne planove za zabranu ovog okupljanja".

Šta je HOS?

Hrvatske odbrambene snage (HOS) su bile hrvatska paravojska koju je za vreme rata u Hrvatskoj 1990. i 1991. godine osnovala Hrvatska stranka prava. Većina pripadnika nosila je maskirne uniforme, dok su neke jedinice nosile crne, a neki su nosili i simbole ustaša iz Drugog svetskog rata. 

Ova organizacija se 1992. godine utopila u hrvatsku vojsku. Na zastavi i grbu HOS-a, inače, nalazi se ustaški poklič "Za dom spremni", što je i glavni razlog za stavljanje na spisak zabranjenog znamenja u Austriji. Veterani pripadnici HOS su se ove godine nekoliko puta pojavili u javnosti na skupovima u Hrvatskoj. 

Prvo su se u junu, na Trgu bana Jelačića u Zagrebu, okupili kako bi obeležili 30 godina od postojanja ove organizacije, mašući zastavama na i pevajući "Za dom spremni", da bi zatim bili prisutni i pre samo dve nedelje, i to u Vukovaru.

Tanjug AP

Na obeležavanju Dana sećanja na vukovarsku žrtvu, 18. novembra, pripadnici HOS su se takođe pojavili sa velikim crnim zastavama na kojima je bio ispisan ustaški poklič. Obeležavanju ovog dana prisustvovao je i hrvatski predsednik Zoran Milanović koji je nekoliko puta već napustio događaje na kojima bi se HOS pojavio, ali ovoga puta to nije bio slučaj.

Blajburg - od prve do poslednje komemoracije

Blajburg je mali grad u austrijskoj pokrajini po imenu Koruška, koji svakog maja nakratko bude u žiži javnosti zbog okupljanja u spomen pripadnicima ustaških i domobranskih snaga, ali i velikog broja civila, koji su iz Nezavisne države Hrvatske (NDH) bežali pred partizanima nakon smrti Adolfa Hitlera, 30. aprila 1945. godine.

Iako je kapitulacija nacističke Nemačke potpisana tek u junu, već nekoliko dana posle Hitlerovog samoubistva partizani su krenuli u oslobađanje gradova od nemačke okupacije širom Jugoslavije, a svi koji su imali bilo kakvih dodirnih tačaka sa NDH su odlučili da pobegnu kako ne bi bili likvidirani. 

Plan im je bio da kod Blajburga pređu granicu Slovenije i Austrije, a zatim da se predaju britanskoj vojsci. Međutim, nije sve išlo baš kao što su zamislili - Britanci su odbili da ih prime, rekavši im da bi trebalo da se predaju vojsci Jugoslavije. Na samoj teritoriji Blajburga nije bilo nikakvih ubistava, ali je ovo mesto uzeto kao simbol masovnik likvidacija koje su partizani vršili u Sloveniji narednih nedelja. Ne zna se tačan broj onih koji su ubijeni, ali se smatra da ih ima od 30.000 do 90.000.

AP Photo/Darko Bandic

Prva komemoracija u Blaburgu bila je 1953. godine, i prisustvovalo mu je svega nekoliko desetina ljudi. Veći naglasak na Blajburg i okupljanja u svrhu komemoracije počeo je da se stavlja od 1990. godine, odnosno od kada su počeli ratovi na teritoriji Jugoslavije. Od tada, uglavnom je pokrovitelj komemoracije bio Hrvatski sabor, odnosno parlament te države. Kada je 2011. godine na vlast došla Socijaldemokratska partija, pokroviteljstvo je ukinuto, ali je samo četiri godine kasnije vraćeno, kada je HDZ ponovo bio na čelu Hrvatske.

U poslednjih nekoliko godina, tema Blajburga i okupljanja intenzivno se prati u Austriji, Hrvatskoj, ali i ostatku Evrope, jer su sve glasniji oni koji smatraju da se pod maskom komemoracije zapravo krije neofašistički skup. Tako je, na primer, 2018. na skupu učestvovao predsednik hrvatskog parlamenta, kao i tri ministra iz vlade.

Otmar Karas, austrijski političar i član Evropskog parlamenta, rekao da je komemoracija "zloupotreba sećanja", a istovremeno je i Rudolf Edlinger, predsednik dokumentacione arhive Austrijskog otpora naveo da je u pitanju "najveći fašistički skup u Evropi".

AP Photo/Darko Bandic

Upravo 2018. godine je nakon blajburškog skupa austrijska policija uhapsila sedam osoba i podnela devet prijava zbog kršenja zakona ove zemlje koji zabranjuje veličanje fašizma. Sve do 2019, u Austriji nisu bili zabranjeni ustaški simboli, iako je to bio slučaj u Hrvatskoj.

Konačno, prvog marta 2019. godine na snagu je stupila zabrana dva ustaška simbola: slova "U" koje je uokvireno srebrnom granatom sa crvenim plamenom i grba sa šahovnicom Nezavisne države Hrvatske iz doba Drugog svetskog rata. 

Zbog globalne pandemije poslednja komemoracija u Blaburgu bila je 2019. godine, a lako bi mogla da bude poslednja uopšte, sudeći po preporukama koje je vlada Austrije dobila od ekspertske grupe.

Obnova ustaškog groblja na Mirogoju

Za to vreme u Hrvatskoj, Odbor za ratne veterane Hrvatskog sabora je 23. novembra podržao predlog uređenja ovog dela zagrebačkog groblja Mirogoj, na kom bi se pripadnici ustaških i domobranskih snaga iz Drugog svetskog rata opisali kao "pripadnici hrvatske vojske". na tom mestu je sahranjeno oko 550 vojnika koji su bili pripadnici ustaškog pokreta i domobrana.

Ovaj predlog nije naišao na sveopšte odobravanje u hrvatskoj javnosti - protestovalo je nekoliko nevladinih organizacija, ali i jedna od članica Odbora ratnih veterana, Katarina Peović. Njen predlog da se osudi sintagma "hrvatska vojska", međutim, Sabor je odbio.

Pre nekoliko dana je Hrvatsko ministarstvo veterana dalo saglasnost za projekat uređenja groblja, a iz udruženja veterana koja su podnela predlog smatraju da gradske vlasti u Zagrebu ne bi trebalo da imaju zamerke oko realizacije projekta i napominju da je pravo na obeležen grob civilizacijska vrednost i osnovno ljudsko pravo, preneo je hrvatski RTL.