Novi izveštaj Saveta Evrope: U Hrvatskoj nastavljena diskriminacija Srba, radikalni nacionalizam naglo porastao

Savet Evrope konstatuje da u Hrvatskoj i dalje postoji diskriminacija nacionalnih manjina, posebno Srba i Roma.

Najnoviji izveštaj Komiteta za zaštitu nacionalnih manjina Saveta Evrope, ocenjuje da je Hrvatska ”generalno” uskladila svoj zakonodavni okvir sa odredbama evropske Konvencije za zaštitu manjina, ali da se diskriminacija prema pripadnicima određenih grupa nastavlja, posebno za romske i srpske nacionalne manjine, uključujući povratnike.

Konstatuje se i porast zločina iz mržnje i "incidenata govora mržnje u medijima i u političkom diskursu“, kao i "nagli porast radikalnog nacionalizma", što je imalo "opšte negativan uticaj na uživanje manjinskih prava, posebno u teško pogođenim postkonfliktnim oblastima".

U izveštaju se insistira na većoj službenoj upotrebi jezika i pisma nacionalnih manjina u lokalnim samoupravama, kao i na poboljšanju uslova stanovanja i života, sa posebnim fokusom na romsku nacionalnu manjinu i srpske povratnike.

Iz Saveta Evrope pozivaju Hrvatsku da promoviše i sprovodi mere za borbu protiv bilo kog oblika diskriminacije, uključujući i intersekcijsku diskriminaciju, uz istovremeno obraćanje posebne pažnje na rizične grupe kao što su romske i srpske nacionalne manjine i povratnici.

Poziv hrvatskim vlastima

Hrvatske vlasti se pozivaju da poboljšaju efikasnost besplatne pravne pomoći kako bi se svim pripadnicima nacionalnih manjina obezbedio jednak pristup pravdi kao i da osiguraju istaknutije prisustvo nacionalnih manjina u javnim medijima povećanjem kvantiteta i kvaliteta medijske produkcije za pripadnike nacionalnih manjina, kao i povećanjem finansijskih i ljudskih resursa izdvojenih za javne radio i TV programe razvijene za, o i od nacionalnih manjina.

Izveštaj pozdravlja tzv. "proces pomirenja", koji se dogodio u leto 2020. godine, kada je hrvatski potpredsednik vlade, koji pripada srpskoj nacionalnoj manjini, učestvovao u komemoraciji povodom "oslobođenja hrvatske teritorije", a hrvatska vlada na čelu sa premijerom izrazila žalost za srpskim žrtvama rata 1991-1995. godine.

Petostruki porast fizičkog nasilja

Kako se precizira, pripadnici srpske i romske nacionalne manjine su najviše pogođeni govorom mržnje, dok je jevrejska manjina pogođena istorijskim reizionizmom.

"Članovi Srpskog nacionalnog veća izrazili su duboku zabrinutost zbog gotovo petostrukog porasta zabeleženih slučajeva fizičkog nasilja od 2014. do 2018. protiv Srba, antisrpske retorika na delu političke scene i istorijski revizionističke izjave", navodi se.

Oni su se žalili i na javno izražavanje netrpeljivosti i govora mržnje protiv Srba (npr. "agresori"), rasističke grafite s nacističkim ili ustaškim simbolima na ulicama različitih gradova ili vređanje u obliku skandiranja i transparenata na utakmicama i koncertima.

Kako se navodi u izveštaju, diskriminacija i zločini iz mržnje često ne bivaju prijavljeni policiji: Zaštitnik građana je procenio da samo petina potencijalnih pritužbi Roma i Srba biva prijavljena policiji.

Odnos prema povratnicima

Predstavnici Srpskog nacionalnog veća potvrdili su da su pojedinačni etnički motivisani incident, antisrpska retorika i drugi slučajevi izražavanja netrpljivosti prema Srbima ostaju neprijavljeni često i zbog toga što vlasti ili postupaju sporo, ili uopšte ne postupaju u tim slučajevima.

Ombudsman tvrdi i da Romi i Srbi spadaju u grupe koje su najviše izložene raznim oblicima diskriminacije između oostalog i kada je u pitanju zapošljavanje.

"Srbi povratnici su uglavnom starije osobe s vrlo niskim primanjima koji žive u nerazvijenim ruralnim područjima gde su osnovne usluge nedostupne i oni su obično pogođeni i diskriminacijom po više osnova, uključujući nacionalno poreklo, starost i financijski status ", navodi se u izveštaju.

Kako se navodi u izveštaju, zločin iz mržnje, kao i incidenti govora mržnje u medijima i u političkom diskursu, povećali su se tokom perioda u kojem je izveštaj rađen. Navodi se daje rast radikalnog nacionalizma imao negativan uticaj na uživanje manjinskih prava, posebno u teško pogođenim postkonfliktnim područjima.

Traume iz prošlosti

Javnom debatom, kako se dodaje, dominiraju retorika i predrasude protiv manjina, a najviše su time pogođenu pripadnici romske nacionalne manjine i Srbi. Istorijski revizionizam pogađa srpske, romske i jevrejske nacionalne manjine, ističe se u izveštaju.

Kako se ističe, u Hrvatskoj, koja je, ukazuje se, kulturno raznolika zemlja koja takođe prima izbeglice, migrante i povratnike i rešava postkonfliktnu situaciju i dalje prisutna trauma iz prošlosti.

"I dalje ima porodica, kako sa hrvatskim većinskim stanovništvom, tako i sa nacionalnim manjinama (prvenstveno Srbima) koji još uvek traže članove porodice ili rođake koji su nestali tokom rata 1991-1995", navodi se u izveštaju, te ističe kao pozitivan primer procesa pomirenja kada je zamenika premijera, koji je pripadnik srpske nacionalne manjine, "prisustvovao na komemoraciji oslobađanja hrvatske teritorije i odavanju počasti srpskim žrtvama 1991–1995".

Ukazuje se i da se osuđuju i sankcionišu, ali ne u dovoljnoj meri negativni stereotipi u štampanim, audio-vizuelnim i društvenim medijima.

Prisustvo nacionalnih manjina u nacionalnim radio i televizijskim emisijama je nedovoljno, a javnim medijima nedostaju ljudski i finansijski resursi da bi se obezbedila kvantitativna i kvalitativna produkcija medija za pripadnike nacionalnih manjina.

U okviru svoje Nacionalne strategije za uključivanje Roma, hrvatska vlada je dalje implementirala politike i programe za poboljšanje socijalne inkluzije Roma u svim poljima života i provela Osnovnu studiju podataka o inkluziji Roma u hrvatskom društvu.

Pored toga, dodaje se, usvojila je Operativne programe za nacionalne manjine za period 2017-2020, kako opšti za zaštitu i unapređenje prava svih nacionalnih manjina, tako i posebne za sedam nacionalnih manjina. Usvajanje ovih programa jednoglasno je pozdravljeno od strane pripadnika nacionalnih manjina jer doprinosi ostvarivanju prava nacionalnih manjina i povećava njihovu kulturnu autonomiju.

Međutim, nekim planiranim akcijama u okviru Operativnih programa za nacionalne manjine nedostaju jasni indikatori, rokovi ili raspodela sredstava. Štaviše, do sada je sproveden samo mali broj aktivnosti predviđenih ovim programima.

Za romsku nacionalnu manjinu, nova područja treba istražiti kroz nezavisna istraživanja u okviru predviđene Nacionalne strategije za uključivanje Roma nakon 2020. godine, poput rodnih nejednakosti i uticaja ranih brakova na napuštanje škole i izostajanje sa nastave, posebno u tranziciji sa osnovnog na srednje obrazovanje.