Revizionizam Samoopredeljenja: Od obnove kuće Džafera Deve do zastava "velike Albanije" na predizbornom skupu 

Na predizbornom skupu u Suvoj Reci na Kosovu i Metohiji smenjivali su se govornici na pozornici koja je bila ukrašena albanskim zastavama, a premijer tzv. Kosova Aljbin Kurti se zajedno sa svojim pristalicama slikao sa zastavom "velike Albanije" koja je neizostavni detalj skupova Samoopredeljenja. 

Na svim skupovima Samoopredeljenja održanim od 11. januara, kada je počela predizborna kampanja, dominiraju upravo albanske zastave, uz skoro ‘obaveznu’ zastavu "velike Albanije“, koja se na fotografijama takođe ističe. To je bio slučaj i na početku predizborne kampanje, 12. januara, kada je Samoopredeljenje održalo skup u Južnoj Mitrovici, navodi Kossev.

Kurti je pozirao sa svojim pristalicama od kojih je jedan nosio zastavu na kojoj je prikazana "velika Albanija", kao i likovi političara Ismaila Đemalija i ratnog vođe Ise Boljetinija.

Isa Boljetinac je bio jedan od prvoboraca albanske nezavisnosti, koji se tokom Balkanskih ratova borio protiv Srbije, a Ismail Đemali je državnik koji je napisao albansku deklaraciju nezavisnosti, kasnije premijer i ministar spoljnjih poslova Albanije od 1912. do 1914. godine.

Odabir Đemalija i Boljetinija, kao i njihovu upotrebu u političkim spektaklima Samoopredeljenja dodatno podvlači antisrpsku politku Aljbina Kurtija i navodi na to da pomenuti pokret ima kontinuitet sa prvoborcima albanske nezavisnosti. 

Kontinuitet velikoalbanske retorike od Tetova do Suve Reke

S tim u vezi, u govorima Aljbina Kurtija prožimaju se poruke kojima se podvlači negativno predstavljanje Srbije.

"Sada smo nezavisna država… sa moćnom vojskom i izuzetnom policijom. Dakle, sada smo sami sebi dovoljni. Dovoljni smo svojoj otadžbini. Jači smo i postojaniji od Srbije… albanski narod je veći i drevniji", rekao je Kurti, prenosi "Albanian Post".

Naravno, ovogodišnji skupovi Samoopredeljenja predstavljaju kontinum događaja sa snažnim naglaskom na velikoalbanskoj nacionalističkoj ikonografiji. 

Kurti je, podsetimo, u Severnoj Makedoniji 2023. godine boravio na poziv gradonačelnika Čaira Visara Ganiua, gde je učestvovao u inauguraciji ulice nazvane po aktivisti Ademu Demaćiju, i gradonačelnika Tetova Bilala Kasamija, gde je učestvovao na ceremoniji otvaranja puta. Poseta je bila mimo protokola, a ono što je izazvalo burne reakcije bio je sam doček kosovskog premijera, uz albansku ikonografiju, zastave i druge albanske nacionalne simbole.

Govoreći o teritorijama koje su obuhvaćene iredentističkim projektom "velike Albanije", istoričar Ognjen Karanović za Euronews objašnjava na osnovu čega su definisane velikoalbanske teritorijalne pretenzije. 

Napomenimo, pored Republike Albanije tzv. "velika Albanija" obuhvata oblasti koje su sastavni delovi susednih država: AP Kosovo i Metohiju, južni deo Južne i istočne Srbije, južni deo Šumadije i zapadne Srbije, južne delove Crne Gore, zapadne delove Severne Makedonije i delove Grčke. 

"Albanci su definisali svoje pravo na osnovu političkih pretenzija smatrajući da makar jedan jedini Albanac živeo u nekakvom kraju, odnosno na nekakvom području, da je to područje zapravo albansko", kaže Karanović.

Karanović napominje kako koreni projekta "velike Albanije" sežu do Prizrenske lige osnovane 1878. godine.

"Prizrenska liga nastaje 1878. godine, tu prvu Prizrensku Ligu, nju je zapravo osnovala osmanlijska vlast u cilju integrisanja albanske etničke zajednice pomoću koje bi suzbijala interese Srbije, Crne Gore, Grčke, kao i u cilju suzbijanja srpskog oslobodilačkog program i procesa oslobađanja Stare Srbije", navodi Karanović.

"Surova, teroristička ličnost" Džafera Deve

Korišćenje istorijskih ličnosti u dnevnopolitičke svrhe od strane Samoopredeljenja nije ograničeno samo na predizbornu kampanju, već postoji praksa rehabilitacije čelnih ljudi kvislinške tvorevine Velike Albanije čime dolazi do reinvencije istorije koja je u skladu sa narativom Samoopredljenja i Aljbina Kurtija.

Džafer Deva (1904-1978) je bio kvislinški gradonačelnik Mitrovice i ministar unutrašnjih poslova Albanije za vreme nemačke okupacije, čovek koji je najodgovorniji za progon i ubistva Srba i Roma, a posebno Jevreja, za vreme Drugog svetskog rata. 

"Džafer Deva je pre Drugog svetskog rata delovao kao albanski nacionalista u pokretu 'Džemijet' koji je uglavnom okupljao muslimane u Sandžaku i Albance sa područja Kosova i Metohije i Makedonije. Iako je poticao iz ugledne porodice i uprkos totme što je bio uključen u privredni sistem Jugoslavije, Deva je zastupao iredentističku politiku", navodi Karanović i dodaje:

"On je od tridesetih godina 20. veka bio prvo u  komunikaciji, a potom u službi 'Abvera', odnosno vojne obaveštajne službe nacističke Nemačke. Odmah nakon okupacije Jugoslavije, Deva u Kosovskoj Mitrovici formira albansku opštinu koja je na vodećim položajima imala uglavnom Albance i Muslimane koji su bili u službi okupatora", objašnjava Karanović

Istoričar Miloš Damjanović je za Euronews rekao da je sam Džafer Deva među Jevrejima na Kosovu i Metohiji bio tada poznat kao kosovski Hitler.

"To sasvim jasno i dovoljno govori o tome o kakvom formatu zločinca se radi, o tome koliko je to bila jedna surova, jedna bezobzirna, jedna teroristička ličnost. Da pomenemo i to naravno da je on bio zaslužan, kriv i odgovoran za formiranje 21. SS divizije Skenderbeg koja je imala ulogu u urušavanju slobode i u deportciji u fizičke logore smrti Jevreja iz Prištine", navodi Damjanović.

I za istoričara Nenada Antonijevića nema dileme kada je u pitanju Džafer Deva. On je u izjavi za Euronews naveo kako se radi o nekome ko je podstrekivao zločine.

"Nesporno je da je on bio nacista i saradnik nacista i da je vršio zločine nad Srbima. Komandovao je i bio inspirator i podsticao te zločine. Pogotovo na primer posle 1942. godine. I ne samo on, nego i Mustafa Kruja i Redžep Mitrovica", kaže za Euronews istoričar Nenad Antonijević

Sa druge strane, Karanović obrazlaže kako su koncept velikoalbanskog nacionalizma koristili albanski kvislinzi kada su formirali drugu Prizrensku ligu.

"E sad, 1942. godine formira se druga Prizrenska liga koju formiraju nacisti. Džafar Deva, zločinac, koji je u to vreme već okrvavio ruke, koji je izvršio zločine nad srpskim i nealbanskim stanovništvom, širi svoj uticaj  širom Kosova i Metohije i Albanije, jer je Italija izašla iz rata i Nemačka je potom okupirala i celu Albaniju", navodi Karanović.

Konstatuje kako je druga Prizrenska liga bila profašistički pokret u službi okupatora koji je činio jezgro oko kog su se formirala dve SS divizije. 

"U to vreme bilo je 15.000 pripadnika druge Prizrenske lige, Nemci su nasledili Ljuboten bataljon koji su formirali Italijani od pripadnika tog iredentističkog i fašističkog pokreta, a kako su nakon kapitulacije Italije 1943. godine rasformirali bataljon od njegovih pripadnika su popunili svoje dve SS jedinice: 21. SS Skenderbeg i 13. SS Handžar diviziju. Prva je imala 6.000 Albanaca u svom sastavu, a druga je imala 300 Albanaca", objašnjava Karanović.

Kultura sećanja Aljbina Kurtija: 500.000 evra za kuću ministra unutrašnjih poslova Velike Albanije Džafera Deve 

Iako su protiv restauracije kuće ratnog zločinca bila brojna jevrejska udruženja, direktor Instituta "Simon Vizental" Efraim Zurof, nevladine organizacije koje okupljaju Srbe, kao i novinari koji izveštavaju na srpskom jeziku, ali i Srbi sa Kosova i Metohije Ministarstvo kulture Kosova je prošle godine uložilo 500.000 evra za restauraciju kuće Džafera Deve.

Kuća Džafera Deve, koja se nalazi u južnom delu Kosovske Mitrovice, je na svega nekoliko stotina metara od centra Severne Mitrovice pretežno naseljene Srbima koji su predmet maltretiranja prištinskih institucija. 

Takođe, sporna kuća nije rodna kuća Džafera Deve, već je pripadala Kraljevini SHS, kaže Damjanović.

"To nije njegova rodna kuća, niti je imao bilo kakvo vlasništvo nad tim objektom, nego je u pitanju obekat koji je pripadao…to je bila državna imovina, objekat koji je pripadao Ministarstvu vojske i mornarice Kraljevine SHS, odnosno Jugoslavije, dakle državna imovina, nešto što se svojata, što se prisvaja, što se otuđuje, čiji se identitet narušava i da kažemo slobodno, delegitimiše na ovaj način", navodi Damjanović.

Podsećamo, Aljbin Kurti je započeo obnovu kuće Džafera Deve uz podršku fondova Evropske unije. Obnova je započeta u okviru projekta Evropske unije (EU) "Kulturno nasleđe kao pokretač dijaloga među zajednicama i socijalne kohezije".

Međutim, zahvaljujući reakcijama Vlade Republike Srbije, finansiranje projekta od strane Evropske unije je prekinuto, a obnova je završena sredstvima prištinskih institucija.

Napomenimo, kuća Džafera Deve ne predstavlja izolovan slučaj, jer i kulturni centar u Južnoj Mitrovici, nosi ime premijera Velike Albanije, iz istog perioda, Redžepa Mitrovice.

"Predsednika vlade Velike Albanije, istaknutog albanskog kolaboracioniste, čoveka koji je takođe upamćen po brojnim izrazito negativnim politikama prema srpskom i jevrejskom stanovništvu, ali i generalno prema ljudima koji su se boruili protiv Trećeg Rajha i fašističke Italije", objašnajva za našu televiziju istoričar Jovan Aleksić.

Davanje imena institucijama prema kolaboratorima predstavlja relativizaciju zločina i reinvenciju istorije.

"Ja ću spomenuti dva istaknuta imena, to je Šaban Poluža iz Drenice koji je jedan istaknuti, istaknuti kolaborator za vreme Drugog svetskog rata, to je Bedri Pejani koji je bio predsednik Druge prizrenske lige, postoji čitav niz drugih kolaboranata koji danas imaju status, maltene nacionalnih boraca, odnosno nacionalnih heroja kod kosovskometohijskih Albanaca", ističe on.