Igre 
Kulturno nasleđe Bača: Jedinstveni predeo gde su se ukrštali putevi i krstaša i Sulejmana Veličanstvenog
Komentari19/02/2022
-16:28
Kulturni predeo Bača nominovan je za svrstavanje na Uneskovu listu svetske kulturne baštine. Iako se konačna odluka očekuje tek u narednih godinu dana, sama nominacija, iza koje stoji predan rad vojvođanskih konzervatora i urbanista, značajan je uspeh.
Kada su sredinom 2000-ih započeli projekat zaštite najstarije tvrđave u Vojvodini, za koji su nagrađeni i najprestižnijim evropskim odlikovanjem, Uneskova lista bila je daleki i, kako je tada delovalo, teško dostižni cilj, za Euronews priča Slavica Vujović, žena pod čijim je vođstvom tim stručnjaka po prvi put uspeo da nominuje jedan kulturni predeo u Srbiji.
Gradili su je Ugari sredinom 14. veka. U 16. osvojili Turci, da bi početkom 18. veka bila spaljena, razrušena i napuštena. Tvrđava u Baču tek je jedan od 350 lokaliteta koji pokazuju da na ovim prostorima ljudi žive u kontinuitetu bar osam hiljada godina.
Tvrđava pokrenula priču
"Mi sada to nudimo kao jednu priču, riznicu priča o čoveku i njegovom trajanju. Znači, svi se trude iz celog sveta da kažu - mi smo važni, naše su priče lepe, saslušajte ih. Tako smo se i mi potrudili da od ovog nukleusa, od ove tvrđave od koje smo krenuli, da je naprosto spasemo, nekako je ona nas vodila - zašto je toliko značajna, daleko je od Dunava, a opet brani Dunav? Zašto se cela Bačka zove po Baču Bačka?", navodi Vujović iz Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture.
Ta je pitanja prvi put postavila 2003, kada je u Bač došla da proceni da li se i šta može sačuvati od tvrđave čije su ruševine dalje uništavali nepažljivi pojedinci. Srednjevekovno zdanje bilo je napušteno i zapušteno. Ona, međutim, od tog trenutka, priča, nije mogla da ode.
"Nasleđe je nešto što apsolutno je putokaz", dodaje Vujović.
Taj putokaz doveo ih je do šire slike koje ni sami u početku nisu bili svesni - da je čitav predeo jedinstven i da, možda bolje nego na drugim mestima na svetu, čuva ključne elemente koji pričaju priču o kontinuiranom životu na tom prostoru.
Povezane vesti
"Za kulturni predeo mi moramo povezati ljude, prirodu, nasleđe, nematerijalno nasleđe i onda dobiti tu jednu celinu koju današnji čovek može da shvati kao svoju prednost, ali i kao potencijal za svoj razvoj", objašnjava Vujović.
Ovo vojvođansko mesto značajno je za čitavu zemlju, jer će, ukoliko Unesko u narednih godinu dana prihvati tu nominaciju, Bač postati prvi kulturni predeo, ne samo u Srbiji, već u regionu, koji će uživati međunarodnu zaštitu.
Tanjug/Rade Prelić
Više je elemenata ovog jedinstvenog predela koji se prostire od Deronja do Bačke Palanke i od Bača do Dunava, priča jedan od autora Prostornog plana područja posebne namene.
"Mi smo shvatili da je suštinska vrednost ovog prostora zapravo u zaštiti elemenata koji se nalaze na tom širokom području koji je Dunav istorijski plavio i diktirao kako će ljudi njega naseljavati. Optimista sam i mislim da će to biti jedan generator lokalnog razvoja, pre svega", kaže za Euronews Srbija Vladimir Pihler iz Pokrajinskog zavoda za urbanizam.
Dok čekaju odluku iz Pariza planiraju dalje korake. A jedan od prvih biće, kažu, povratak vode u kanale oko Tvrđave.
Franjevački samostan
Pomenuta tvrđava iz 14. veka samo je deo kulturnog predela Bača koji je nominovan za listu svetske kulturne baštine. U ovom kraju sačuvano je arhitektonsko nasleđe od 12. do 19. veka, koje svedoči o značaju Bača gde su se ukrštali putevi i krstaša i Sulejmana Veličanstvenog, ali i romanika, gotika, renesansa, vizantijska i islamska umetnost.
Wikipedia.org/Ванилица
O burnoj istoriji i raznim ukrštanjima svedoči upravo i franjevački samostan, koji se nalazi u centru Bača. Krstaški red Sv. Groba Jerusalimskog je na temeljima stare katedrale, 1169, podigao svoj samostan i crkvu.
Wikipedia.org/Pavle Marjanovic
Povezane vesti
"Canonici cruciferi" bilo im je kraće ime jer su na svom odelu imali krst, ali kako bi se razlikovali od ostalih krstaša, oni su imali jedan veliki crveni krst sa četiri manja na belom plaštu.
Samostan su prvo opustošili Tatari, pa je potom obnovljen, zajedno sa crkvom i dodatno utvrđen, pretvoren u tvrđavu romaničko-gotskog stila. Odlukom mađarskog kralja Andrije Trećeg Arpada, samostan postaje franjevački od 1300. godine, a po padu tvrđave Bač, u vreme Sulejmana Veličanstvenog, pretvoren je u Sulejman-hanovu džamiju.
Sadašnji izgled samostan je dobio u periodu od 1734. do 1768. Sve je izgrađeno doprinosom vernika župe Bač, kao i ostalih župa, kojima su upravljali bački franjevci.
Povezane vesti
"Tako je bački samostan dobio skladnu celinu, u koju su uklopljene i srednjevjekovne građevine - crkva i zvonik. Sve pod jednim krovom, sa velikim klaustrom u sredini, postao je tipičan franjevački samostan, jedan od većih u sadašnjoj franjevačkoj provinciji. Uređen je i arhiv i biblioteka, koja sadrži knjige od 15. do 20. veka", navodi se na sajtu Turističke organizacije opštine Bač.
Wikipedia.org/Ванилица
Očuvano je mnoštvo starih predmeta, posuđa, tekstila, crkvenih odela i još mnoštvo raznih sitnica, koje svedoče o kontinuitetu još od rimskog vremena. I orgulje su i danas u funkciji - prve iz 1716. godine zamenjene su 1827. novim, velikim orguljama.
Ostaci turskog kupatila
"U 14. veku su zabeleženi sve češći upadi Turaka. Mnogi pohodi na Turke su kretali iz Bača. U vreme Mohačke bitke i Bač je dao svoju konjicu međutim prodor Turaka nije zaustavljen pa Bač početkom 15. veka nakon Mohačke bitke i pada Beograda, biva osvojen 1529. godine. Posle Mohačke bitke Turci su opustošili Bač i ovaj grad u Bačkoj postaje kadiluk Segedinskog sandžaka i sedište Bačke nahije koja je brojala 70 sela", navode iz Turističke organizacije opštine Bač.
Wikipedia.org/Nepoznati autor
Hamam, u centru Bača, predstavlja vredno i retko svedočanstvo o tom vremenu osmanske dominacije na prostoru Vojvodine.
Prema dostupnim podacima, hamam je najverovatnije izgrađen nakon 1578. godine. O njemu piše i Evlija Čelebi prilikom posete Baču 1665. godine.
Wikipedia.org/Pudelek Marcin Szala
"Na osnovu arheoloških nalaza poznato je da je u hamamu bilo šest prostorija (šadrvan-čekaonica i garderoba, halvat-prostorija za kupanje, hazna-rezervoar za vodu i đulhan-ložionica). Hamam je delimično porušen, ali je sačuvan deo kubeta nad centralnom prostorijom.Tagođe su sačuvani zidovi nekoliko prostorija sa posudama iz tog doba, kao i još vidljivi ostaci keramičkoh cevi koje su služile za razvođenje tople i hladne vode", piše na zvaničnoj stranici Turističke organizacije opštine Bač.
Bođansko slikarstvo i čudotvorna ikona
Značaj Baču daju i 15 kilometara udaljeni Bođani, manastir sa crkvom Vavedenja presvete Bogorodice sa oko 600 kvadratnih metara zidnog slikarstva Hristofera Žefarovića, grafičara i ikonopisca, koji je preveo na grčki "Traktat o slikarstvu" Leonarda da Vinčija.
Bođansko slikarstvo, kako se navodi, predstavlja prelomnu tačku u srpskoj umetnosti i jedno je od najvrednijih kompleksa zidnog slikarstva polovine 18. veka u jugoistočnoj Evropi.
U konaku se nekada nalazio i bogat, stručno uređen muzej posvećen upravo ovom umetniku, sa mnogim starinskim gravurama, uljanim slikama, crkvenim posudama, štamparskom presom i drugim raritetima.
Wikipedia.org/Pavle Marjanović
Legenda kaže da je trgovac iz Dalmacije, po imenu Bogdan, na jednom od svojih putovanja naglo oslepeo, zastavši da se odmori u Bačkoj, blizu Dunava. Umio se na obližnjoj česmi, moleći se Bogorodici da progleda, sa zavetom da će, ako se isceli izvorskom vodom, na tom mestu izgraditi crkvu. Voda je bila blagotvorna, pa se Bogdan obratio srpskom velmoži Dmitru Jakšiću da mu isposluje dozvolu od ugarskog kralja Matije Korvina da na mestu isceljenja podigne manastir posvećen Vavedenju Presvete Bogorodice.
Od 1478. godine, kad je izgrađen, manastir je nekoliko puta razaran i obnavljan, a u doba Rakocijeve bune je bio spaljen do temelja. Sadašnju crkvu je tokom 17. veka podigao bogati Mihajlo Temišvarlija iz Segedina, kao četvrto crkveno zdanje na istom mestu posvećeno Vavedenju Presvete Bogorodice.
Wikipedia.org/Pavle Marjanović
Ovde se čuvaju i brojni predmeti doneti iz manastira Manasije, a ponos manastira je čudotvorna ikona Bogorodica Bođanska (jedna od šest pravoslavnih kanonizovanih ikona u svetu) koja ima čudotvorne isceliteljske moći, a naročito pomaže roditeljima bez dece.
Smatra se da je ikonu Bogorodice Bođanske naslikao izvesni jeromonah Vasilije i da je ona stigla u Bođane iz Rusije u 16. ili 17. veku. Manastir je od izgradnje, u 15. veku, sve do 1991. godine bio muški manastir.
Komentari (0)