Igre 
Ko su talibani? Dve decenije su bili potisnuti, a sad su na korak da preuzmu potpunu kontrolu nad Avganistanom
Komentari15/08/2021
-08:48
NATO, SAD i njihovi saveznici zajedno su ušli u Avganistan 7. oktobra 2001. godine kako bi uhvatili lidere Al-Kaide, organizatore terorističkih napada 11. septembra u Njujorku i Vašingtonu, koji su živeli pod zaštitom talibana u zemlji.
Dva meseca kasnije, talibani su poraženi, a borci Al-Kaide i njihov vođa Osama bin Laden bili su u bekstvu, prenosi AP.
Strane snage su za to vreme ostale u Avganistanu, sve dok Džo Bajden nije nedavno najavio da će vojska u potpunosti da se povuče iz te zemlje.
Tanjug/AP Photo/Gulabuddin Amiri
I dok se američki vojnici spremaju da potpuno napuste Avganistan do 11. septembra, posle više od dve decenije boravka u toj zemlji, talibani zauzimaju avganistanske vojne baze, manja mesta, sela i regionalna središta, još više raspirujući strah da bi mogli da sruše nacionalnu vladu, piše BBC.
Talibani su ušli u pregovore sa SAD još 2018. godine, a 2020. dve strane su u Dohi postigle mirovni sporazum, kojim se SAD obavezao na povlačenje, a talibani na suzdržavanje od napada na američke snage.
Druga obećanja su uključivala da se neće dozvoliti da Al-Kaida ili drugi militanti deluju u područjima koja kontrolišu kao i da se nastavi s nacionalnim mirovnim pregovorima. Međutim, već sledeće godine talibani su nastavili da napadaju avganistanske snage i civile. Dok se SAD priprema za odlazak, talibani jačaju i brzo napreduju u celoj zemlji.
Tanjug/AP Photo/Gulabuddin Amiri
Pojavili se početkom devedesetih
Talibani, odnosno "učenici" na paštunskom jeziku, pojavili su se početkom devedesetih u severnom Pakistanu nakon povlačenja sovjetskih trupa iz Avganistana. Taj pretežno paštunski pokret prvi put se pojavio u verskim centrima, uglavnom plaćenim novcem iz Saudijske Arabije, u kojima se propovedao tvrdokorni sunitski islam.
Povezane vesti
Obećanje koje talibani slede u paštunskim područjima Pakistana i Avganistana je ponovno uspostavljanje mira i sigurnosti, ali i sprovođenje njihove stroge verzije šerijata ili islamskog zakona.
Tanjug/AP Photo/Sidiqullah Khan
Iz jugozapadnog Avganistana talibani su brzo proširili svoj uticaj. U septembru 1995. zauzeli su pokrajinu Herat, koja se graniči s Iranom, a godinu dana kasnije zauzeli su avganistansku prestonicu Kabul, svrgnuvši režim predsednika Burhanudina Rabanija, jednog od utemeljitelja avganistanskih mudžahedina, koji su se opirali sovjetskoj okupaciji. Do 1998. talibani su imali kontrolu nad gotovo 90 posto Avganistana.
Zabranili televiziju i bioskope
Avganistanci, umorni od mudžahedinske vlasti i sukoba nakon isterivanja Sovjeta, su pozdravili talibane kada su se prvi put pojavili na sceni. Njihova rana popularnost uveliko je bila posledica njihovog uspeha u suzbijanju korupcije i bezakonja i izgradnja puteva i slobodne trgovine u područjima pod njihovom kontrolom.
EPA/AKHTER GULFAM
Ali, talibani su uveli ili podržali kazne u skladu sa svojim strogim tumačenjem šerijatskog prava, poput javnih pogubljenja osuđenih ubica i preljubnika, amputacije udova onima koji su proglašeni krivima za krađu. Muškarci su morali da puste bradu, a žene da nose burku.
Talibani su takođe zabranili televiziju, muziku i bioskope. Devojčicama starijim od 10 godina zabranili su da idu u školu. Optuživali su ih za različita kršenja ljudskih prava i kulturološka nedela. Jedan od ozloglašenih primera dogodio se 2001. godine, kad su talibani započeli uništavanje poznatih kipova Bude u Bamijanu u središnjem Avganistanu, uprkos negodovanju međunarodne zajednice.
Pakistan podržavao talibane
Pakistan je više puta poricao da podržava talibane, ali nema sumnje da su se mnogi Avganistanci koji su se u početku pridružili pokretu školovali u medresama (verskim školama) u Pakistanu. Pakistan je takođe bio jedna od samo tri zemlje, uz Saudijsku Arabiju i Ujedinjene Arapske Emirate (UAE), koje su priznali talibane dok su bili na vlasti u Avganistanu. To je ujedno bila i poslednja država koja je prekinula diplomatske veze s njima.
Tanjug/AP Photo/Mohammad Asif Khan
U jednom trenutku talibani su zapretili destabilizacijom Pakistana iz područja koja su kontrolisali na severozapadu zemlje. Jedan od najpoznatijih napada pakistanskih talibana dogodio se u novembru 2012. godine, kada je pokušano ubistvo učenice Malale Jusufzai na putu ka kući u gradu Mingori.
Povezane vesti
Velika vojna ofanziva dve godine kasnije nakon masakra u školi u Pešavaru uveliko je smanjila uticaj talibana u Pakistanu. Najmanje tri ključne osobe pakistanskih talibana ubijene su u napadima američkih bespilotnih letelica 2013. godine, uključujući vođu grupe Hakimulaha Mehsuda.
Pažnju privukli posle napada u Njujorku
Globalnu pažnju talibani su privukli posle terorističkog napada 11. septembra 2001. u Njujorku. Talibani su optuženi da su osigurali utočište za glavne osumnjičene - Osamu Bin Ladena i njegov pokret Al-Kaida. Vojna koalicija, koju je predvodila SAD, pokrenula je 7. novembra 2001. napade u Avganistanu u kojima je srušen talibanski režim. Tadašnji vođa Mula Muhamed Omar i drugi lideri, uključujući Bin Ladena, izbegli su zarobljavanje uprkos jednoj od najvećih potraga na svetu.
Mnogi visoki talibanski čelnici navodno su se sklonili u pakistanski grad Kvetu, odakle su vodili operacije. Službeni Islamabad je to poricao.
EPA/JALIL REZAYEE
Povezane vesti
Uprkos sve većem broju stranih vojnika, talibani su vratili, a zatim proširili svoj uticaj u Avganistanu, čineći ogromne delove zemlje nesigurnim, a nasilje u zemlji vratilo se na nivo koji nije viđen od 2001. Bilo je mnogo napada talibana na Kabul, a u septembru 2012. izvršili su akciju na kamp vojske NATO.
Nada u postizanje mira pregovorima pojavila se 2013. godine, kada su talibani objavili planove za otvaranje kancelarije u Kataru. Ali, nepoverenje sa svih strana ostalo je veliko i nasilje se nastavilo.
U avgustu 2015. talibani su priznali da su više od dve godine prikrivali smrt Mule Omara, koji je navodno umro zbog zdravstvenih problema u bolnici u Pakistanu. U septembru talibani su se okupili oko novog vođe Mule Mansura, koji je bio zamenik Mule Omara.
U to vreme talibani su preuzeli kontrolu nad glavnim gradom jedne pokrajine, prvi put nakon poraza 2001. godine, preuzimajući kontrolu nad strateški važnim gradom Kunduzom. Mula Mansur ubijen je u napadu američke bespilotne letelice u maju 2016., a nasledio ga je njegov zamenik Mavlavi Hibatulah Akundžada, koji je i dalje na čelu.
Napadi na sudije, novinare, mirovne aktiviste
Nakon američko-talibanskog mirovnog sporazuma iz februara 2020. godine činilo se da su talibani promenili taktiku i sa složenih napada u gradovima i na vojna utvrđenja prešli na ciljana ubistva i širenje terora.
Mete su bili novinari, sudije, mirovni aktivisti, žene na pozicijama, što sugeriše da talibani nisu promenili svoju ekstremističku ideologiju, nego samo svoju strategiju.
Uprkos ozbiljnoj zabrinutosti avganistanskih zvaničnika zbog vladine ranjivosti na talibane bez međunarodne potpore, Džo Bajden najavio je u martu ove godine da će sve američke snage napustiti zemlju do 11. septembra - dve decenije od dana napada na Svetski trgovinski centar u Njujorku.
Prodaja opijuma, iznude, kidnapovanja
Obaveštajne službe navode da nije moguće tačno utvrditi sumu novca koju talibani imaju, ali da su procene da godišnje dobiju ili sakupe između 300 miliona i 1,6 milijardi dolara.
Prema izveštaju UN, većinu novca talibani dobiju od proizvodnje i prodaje opijuma, iznuda i kidnapovanja, preneo je Glas Amerike.
Obaveštajne službe procenjuju da samo od prodaje droge talibani zarade 460 miliona dolara.
Novac dolazi i iz prirodnih resursa u područjima koje talibani drže pod kontrolom, pa su prošle godine od rudarstva prikupili 464 miliona dolara.
Talibanski lideri dobijaju novac i od donatora, nevladinih organizacija i bogataša, navode UN.
Američki zvaničnici tvrde da talibani godinama dobijaju novac, oružje i obuku iz Rusije, a pojedini analitičari kažu da novac stiže i iz Pakistana i Irana.
AP/ Tariq Achakzai
Talibani su počeli da zauzimaju ogromne delove avganistanske teritorije, zapretivši da će ponovo da sruše vladu u Kabulu nakon povlačenja stranih sila. Smatra se da su sada brojno jači nego ikada.
Prema nedavnim procenama NATO, talibani imaju do 85.000 boraca. Njihovu kontrolu nad teritorijom teško je proceniti, jer neka područja prelaze između njih i vladinih snaga, ali, prema nedavnim procenama, trenutno drže između trećine i petine zemlje.
Napredovanje je brže nego što su mnogi mislili. General Ostin Miler, zapovednik misije koju SAD predvodi u Avganistanu, upozorio je u junu da bi se zemlja lako mogla da uđe u građanski rat. Američka obaveštajna procena istog meseca zaključila je da bi avganistanska vlada mogla da padne u roku od šest meseci posle odlaska američke vojske, zaključuje BBC.
Komentari (0)