Kratka istorija EURA: Tradicija duga šest decenija - od Sovjeta do Portugala

Posle pet godina pauze pred nama je šampionat Evrope za fudbalere.

U šest decenija dugoj tradiciji još se nije dogodilo da pauza između dva EURA bude duža. Kao i većini planete, tako je pandemija koronavirusa zadala velike probleme organizatorima prvenstva, koji su bili prinuđeni da turnir odlože za godinu dana i da naprave određene korekcije.

U petak počinje Evropsko prvenstvo koje će se igrati u čak 11 država, prvi put od 1960. godine kada su pisane uvodne stranice istorije ovog takmičenja, nazvanog u početku Kup nacija.

Prisetićemo se kratko svih do sada odigranih turnira. Krenimo redom…

FRANCUSKA 1960 – Pobednik: SSSR

profimedia

 

U kvalifikacionim utakmicama tadašnjeg Evropskog kupa učestvovalo je 17 reprezentacija, a na završni turnir plasirale su se samo četiri selekcije - Francuska, SSSR, Jugoslavija i Čehoslovačka, dok su Zapadna Nemačka, Engleska, Italija i Holandija odlučile da ne nastupe na prvom evropskom šampionatu.

Prva polufinalna utakmica u istoriji kontinentalnog prvenstva odigrala se između Jugoslavije i Francuske, 6. Jula 1960. na "Parku prinčeva" u Parizu, a meč je završen sa devet golova I pobedom naše selekcije 5:4, posle velikog preokreta.

Jugoslavija je povela golom Milana Galića, ali su favorizovani "trikolori" do prednosti 4:2 na svega 15 minuta pre kraja meča.

Ali…

Tomislav Knez sa jednim i Dražan Jerković sa dva pogotka režirali su spektakularan preokret i promenili ishod meča. "Plavi" su otišli u finale Evropskog prvenstva, gde su neslavno izgubili od Sovjetskog Saveza 2:1, nakon produžetaka.

Za Jugoslaviju nastupili su: Šoškić, Đurković, Jusufi, Žanetić, Zebec, Perušić, Knez, Šekularac, Jerković, Galić i Kostić.

Jugoslavija se te godine nije popela na "krov Evrope", ali je zato postala olimpijski pobednik, pobedom protiv Danske – 3:1.

 

ŠPANIJA 1964 – Pobednik: Španija

 

Španija je organizovala naredni turnir. Broj zemalja u kvalifikacijama se popeo na 29, a u polufinale otišli su domaćini, Mađarska, SSSR i Danska.

"Crvena furija" je finale sa SSSR-om zakazala nakon trijumfa od 2:1 protiv Mađarske, dok su aktuelni šampioni Evrope bili bolji od Danske 3:0.

Odlučujući meč turnira između Španije i SSSR odigran je u Madridu, a do prvog trofeja domaći su došli u finišu utakmice, pogotkom Marselina za konačnih 2:1, na oduševljenje 80.000 gledalaca prepunog "Santijaga Bernebeu".

 

ITALIJA 1968 – Pobednik: Italija

MN Press

 

Evropski kup nacija 1968. godine organizovan je u Italiji, kada je zvanično promenio ime u Evropsko prvenstvo. Eliminacione kvalifikacione utakmice zamenjene su grupama od 31 reprezentacije. U polufinalu sastali su se Jugoslavija - Engleska i Italija - SSSR. Golom Dragana Džajića tri minuta pred kraj meča, naša selekcija pobedila je tadašnje svetske prvake 1:0. Drugo polufinale između "azura" i Sovjeta, završeno je bez golova, pa je pobednik odlučen bacanjem novčića, a sreća je bila na strani Italijana.

Finale je odigrano 8. Juna na "Olimpijskom stadionu" u Rimu, "plavi" su poveli golom Džajića u 39. minutu, a domaćin je preko Anđela Domenjinija izjednačio deset minuta pre kraja meča. Nakon produžetaka ostalo je 1:1, penali se nisu izvodili, pa se, s obzirom na to kako su glasila tadašnja pravila, igrala nova utakmica dva dana kasnije.

Italijani su u ponovljenom meču pobedili 2:0, što je do danas ostala jedina evropska titula za četvorostrukog prvaka sveta.

Za Jugoslaviju su nastupali: Pantelić, Fazlagić, Pavlović, Damnjanović, Paunovič, Holcer, Petković, Trivić, Musemić, Aćimović, Džajić, dok je selektor bio Rajko Mitić.

 

BELGIJA 1972 – Pobednik: Nemačka

profimedia

 

Belgiji je pripala organizacija narednog finalnog turnira. Pored SSSR i Mađarske, u polufinalima su debitovali Zapadna Nemačka i domaćin. "Panceri" su na takmičenju bili favoriti, što su kasnije i opravdali - prvo pobedom protiv domaćina 2:1, a onda i ubedljivim trijumfom nad Sovjetima u finalu od 3:0. Najbolji strelac prvenstva bio je Gerd Miler sa četiri gola, a Nemci su svoju fudbalsku dominaciju potvrdili dve godine kasnije kada su evropskoj dodali i titulu svetskih šampiona.

 

JUGOSLAVIJA 1976 – Pobednik: Čehoslovačka

MN Press

 

Beograd i Zagreb bili su domaćini polufinalnih okršaja, a glavni grad Jugoslavije ugostio je i finaliste. Bez Jugoslovena, koji su takmičenja završili porazom od Zapadne Nemačke u polufinalu.

Drugi polufinalni par činili su novi debitanti – Čehoslovaci i Holanđani.

Utakmice su igrane na stadionu Crvene zvezde, koji je u to vreme primao 100.000 gledalac, i na "Maksimiru" u Zagrebu (50.000). "Plavi" su fenomenalno počeli polufinale. Poveli preko Danila Popivode, a nešto kasnije Dragan Džajić je duplirao prednost i odškrinuo vrata trećeg finala. Međutim, onda je usledio veliki preokret Nemaca u režiji, trostrukog strelca Ditera Milera. Hajnc Flohe je smanjio u 64, a napadač iz Ofenbaha anulirao prednost Jugoslovena u 82. minutu.

Zablistao je Miler i u dodatnih 30 minuta, kada je raspršio snove preko jugoslovenskog tima da će pred svojom publikom osvojiti konačno titulu.

Čehoslovaci su u Zagrebu bili vrlo sigurni protiv Holanđana – 3:1, tako da nije bilo ništa od reprize finala Mundijala iz 1974.

Finale je odigrano na "Marakani" 20. juna. Čehoslovačka je do 25. minuta na opšte iznenađenje fudbalskog sveta vodila 2:0. Nemci su smanjili preko Milera u 28, da bi u poslednjem minutu meča došli do izjednačenja i novih produžetaka, koji su ovaj put završeni bez pogodaka.

Šampiona Evrope odlučivala je penal serija upamćena po majstoriji Antonjina Panenke prilikom izvođenja poslednjeg šuta nakon promašaja Ulija Henesa.

Jugoslavija, koja je turnir završila na četvrtom mestu, nastupila je u sledećem sastavu: Petrović, Buljan, Mužinić, Oblak, Katalinski, Šurjak, Žungul, Jerković, Popivoda, Aćimović, Džajić, selektor je bio Ante Mladinić.

Kontinentalno prvenstvo u Jugoslaviji je jedino na kojem nijedan meč nije završen u regularnom toku. Polufinalna utakmica za treće mesto rešena je posle produžetaka (Jugoslavija-Holandija 2:3), a finalna nakon jedanaesteraca.

 

ITALIJA 1980 – Pobednik: Zapadna Nemačka

 

Rervolucionarni šampionat 1980. godine organizovala je Italija, i prvi put je završni turnir brojao osam reprezentacija, učesnici su bili podeljeni u dve grupe, a u finale su išli pobednici.

Domaćin je presedanom preskočio kvalifikacije za takmičenje, ali kroz grupu nije mogao protiv Belgije, koja je do finala došla sa dva postignuta gola. Zapadna Nemačka se revanširala direktnom konkurentu u svojoj grupi, Čehoslovačkoj - 1:0. U finalnom nadigravanju sa Belgijancima "elf" je pobedio 2:1 i po drugi put postao šampion Evrope.

 

FRANCUSKA 1984 – Pobednik: Francuska

profimedia

 

Naredno prvenstvo odigralo se u Francuskoj, a veoma talentovana generacija "trikolora", predvođena Mišelom Platinijem do završnice turnira prvo je došla posle grupnih pobeda nad Danskom, Belgijom i Jugoslavijom. Da bi u polufinalu posle produžetaka sa 3:2 savladala Portugal, a u finalu srušila Španiju 2:0 I tako prvi put u postala šampion Evrope.

Zvezda turnira bio je Platini koji je na pet utakmica postigao devet golova i na prvom mestu večne liste strelaca deli poziciju sa Portugalcem Kristijanom Ronaldom, kome je trebalo čak četiri šampionata da se izjednači sa francuskom legendom.

 

ZAPADNA NEMAČKA 1988 – Pobednik: Holandija

 

Završna smotra najboljih nacionalnih selekcija Evrope održana je u Nemačkoj 1988. godine. Holanđani su dominirali takmičenjem, prvo su u polufinalnom okršaju sa domaćinom turnira pobedili 2:1, da bi finalu četiri dana kasnije savladali Sovjetski Savez 2:0.

Okosnicu šampionskog tima činili su legendarni fudbaleri poput, Ronalda Kumana, Ruda Gilta, Franka Rajkarda i Marka Van Bastena. Interesovanje za ovaj turnir je bilo veliko, što u prilog govori podatak da je prosečno na stadionima bilo skoro 60.000 gledalaca.

 

ŠVEDSKA 1992 – Pobednik: Danska

MN Press

 

Gorke uspomene vezuju nas za Evropsko prvenstvo u Švedskoj 1992, kada je Savez bezbednosti Ujedinjenih Nacija 30. maja, nekoliko dana pred početak turnira, uveo sankcije Jugoslaviji i shodno tome naložio UEFA da "plavima" (bez Hrvata i Slovenaca) zabrani nastup na takmičenju, gde su imali ulogu jednog od favorita. Odlična generacija predvođena selektorom Ivicom Osimom zamenjena je reprezentacijom Danske, koja je čudnom igrom sudbine kasnije postala šampion Evrope, savladavši favorizovanu Zapadnu Nemačku u finalu 2:0.

Sovjetski Savez koji je izborio plasman na takmičenje, prestao je da postoji 1. Januara 1992. godine, pa su u Švedskoj igrali pod imenom fudbalska reprezentacija Zajednice Nezavisnih Država.

 

ENGLESKA 1996 – Pobednik: Nemačka

profimedia

 

U Engleskoj je prvi put učestvovalo 16 reprezentacija, a, takođe, uvedeno je i pravilo "zlatnog gola". Polufinalni susreti između Zapadne Nemačke i Engleske, odnosno Češke i Francuske, rešeni su posle izvođenja jedanaesteraca, a deblji kraj pored domaćina izvukli su Francuzi.

Odlučujuća utakmica prvenstva između Nemačke i Češke odigrana je 30. Juna na Vembliju. Rezultat je posle 90 minuta bio 1:1, da bi Oliver Birof u petom minutu produžetka postigao "zlatni gol" za novu titulu Nemaca.

 

BELGIJA I HOLANDIJA 2000 – Pobednik: Francuska

 

Prvenstvo koje su 2000. godine organizovale Holandija I Belgija, bilo je poslednje na kome je  učestvovala reprezentacija pod imenom Jugoslavija, a takmičenje  smo završili u četvrtfinalu,

Finale EURA odigrano je na stadionu "De Kajp" u Roterdamu, a nezaboravno iskustvo priredili su nam selekcije Francuske i Italije. "Azuri" su vodili sve do nadokande vremena, da bi Viltor poravnao, a Trezege poput Birofa, "zlatnim golom” u produžetku, doneo Francuskoj novu evropsku krunu.

 

PORTUGAL 2004 – Pobednik: Grčka

profimedia

 

Jedno od najvećih iznenađenja u Evropskim šampionatima doživeli smo  na prvenstvu 2004. godine u Portugaliji, kada je reprezentacija Grčke na iznenađenje celokupnog fudbalskog sveta osvojila titulu.

Defanzivnom taktikom i minimalnim pobedama Grci su prvo eliminisali branioca titule, a potom su savladali Češku i domaću selekciju u finalu. Portugal je slovio za veklikog favorita, a na turniru je već jednom u grupnoj fazi bio bolji od sastava selektora Ota Rehagela.

Iskusni Nemac "skockao" je tim do savršenstva, bez prave zvezde, ali sa jasnim i preciznim instrukcijama za svakog igrača. Haristeas je golom u 56. minutu doveo Grke do prednosti, a odbrana je odradila najveći posao, ostavivši ubojite Portugalce bez gola u finalu.

 

AUSTRIJA I ŠVAJCARSKA 2008 – Pobednik: Španija

profimedia

 

Šampion je postala reprezentacija Španije, koja se posle penal serije sa Italijanima u četvrftinalu, prošetala do evropske krune. "Crvena furija" je u polufinalu slavila protiv Rusije 3:0, da bi u odlučujućoj utakmici bila bolja od Nemačke 1:0. Na stadionu "Ernst Hapel" u Beču, "pancerima" je presudio Fernando Tores, čime su Španci stigli do druge titule prvaka Evrope u svojoj istoriji.

Grčka je na ovom prvenstvu ostvarila najlošiji učinak, pošto je zabeležila sva tri poraza u grupnoj fazi takmičenja.

 

POLJSKA I UKRAJINA 2012 – Pobednik: Španija

profimedia

 

Španija, koja je u međuvremenu objedinila evropsku titulu sa svetskom, opravdala je svoj nadimak odbranivši titulu na EURU. Na putu do trona, Španci su savladali Francusku, Portugaliju, a u finalu su na Olimpijskim stadionu u Kijevu, potvrdili dominaciju fenomenalne generacije i ubedljivo savladali Italiju 4:0.

 

FRANCUSKA 2016 – Pobednik: Portugal

MN Press

 

Poslednje Evropsko prvenstvo odigrano je u Francuskoj 2016. godine- Šampion je prvi put postao Portugal. Počelo je vrlo loše, ali se završilo sjajno za Kristijana Ronalda, koji se povredio u velikom finalu.

Šampion nije briljirao, Hrvatsku je u osmini finala dobio nakon produžetaka, Poljsku u četvrtfinalu posle jedanaesteraca. U polufinalu pobedili su Vels sa 2:0, a u velikom finalu protiv domaćina došli su minimalnom pobedom, posle produžetaka.

Ovo je bilo prvo prvenstvo na kojem je učestvovalo 24 reprezentacije, za razliku od prethodnih pet turnira, kada se takmičilo 16 nacionalnih selekcija.

Najveće simpatije turnira odneli su borbeni Islanđani koji su 2:1 slavili protiv Engleza u osmini finala, a za kraj njihovog učešća pobrinuli su se Francuzi u narednom kolu, posle ubedljivog trijumfa 5:2.