Igre 
Kolekcija slika iz privatnih odaja Jovanke Broz: Pejzaži, Vlaho Bukovac i kopija omiljenog Rembranta
Komentari17/05/2022
-23:18
Pred publikom u Galeriji Matice srpske od 18. maja će se naći 36 dela likovne umetnosti domaćih i stranih autora, lični predmeti, fotografije i nekoliko komada nameštaja iz vile u kojoj je Jovanka Broz živela nakon smrti Josipa Broza Tita.
U pitanju je izložba "Partizanka i Fragonar. Kolekcija slika Jovanke Broz", koja je nastala u saradnji Galerije Matice srpske i Muzeja Jugoslavije, a koja će biti otvorena u okviru programskog luka "Heroine" Evropske prestonice kulture.
"Više od tri decenije nekadašnja prva dama Jugoslavije boravila je u svojevrsnom kabinetu uspomena koji je kao vremensku kapsulu prenela iz jednog okruženja u drugo, pokušavajući da što je više moguće imitira ambijent Rezidencije u Užičkoj 155 u koju je krajem 1945. došla kao domaćica i ne sluteći da će sedam godina kasnije, udavši se za Josipa Broza Tita 15. aprila 1952, postati, kako sama kaže, `prava domaćica ovog doma`", navodi se u katalogu izložbe čiji su autori Ana Panić i NIkola Ivanović.
Iza kulisa jednog života
Zbirka slika Jovanke Broz ne postoji niti je ikada postojala kao samostalna zbirka.
"Sve ove slike su već imale svoje inventarne brojeve u likovnoj zbirci nekadašnjeg Memorijalnog centra `Josip Broz Tito` i kako su iz te zbirke izašle (iako nikad nisu zvanično ispisane jer ih ona i nije zvanično uzela, a ostavinska rasprava iza Tita nije bila okončana) tako su sada vraćene Muzeju Jugoslavije i čuvaju se u Zbirci poklona - likovna umetnost u okviru Memorijalnog fonda `Josip Broz Tito`", objašnjava Ana Panić, viša kustoskinja - istraživačica kulturnog nasleđa.
Pregledom foto-dokumentacije, kako objašnjavaju autori izložbe, utvrđeno je da je pojedine prostorije, poput spavaće sobe, Jovanka Broz skoro u potpunosti rekreirala u kući koju je koristila nakon smrti svog supruga.
"Nameštaj je isti, raspored slika identičan... Kako je birala slike koje je iz kuće koja joj je 36 godina bila dom i službena rezidencija Josipa Broza prenela u vilu u kojoj je do smrti živela i da li je imala punu slobodu ili ne verovatno nikad nećemo saznati jer se u Jovankinim svedočenjima navodi da je izbačena iz vile u Užičkoj 15, na sporedni ulaz, s oružjem uperenim u nju, samo u spavaćici, bez ičega drugog", navodi se u katalogu izložbe.
Povezane vesti
Snimci kuće i popis posle smrti Jovanke Broz pokazuju da je u njoj bilo preko 5.000 predmeta, uključujući i garderobu.
"Muzej ne poseduje nijedan zvaničan revers za predmete koji su izdati Jovanki Broz jer su svi originali stradali u bombardovanju 1999. godine, a dokumentacija primopredaje prilikom ukidanja Memorijalnog centra `Josip Broz Tito` je nepotpuna, odnosno delimična, jer je na polovini posla Komisiji zabranjen rad.
Evidentno je da su nakon Titove smrti i posle popisa imovine u Rezidenciji predsednika republike, koji je rađen od 11. novembra 1980. do 15. aprila 1981. godine, mnogi predmeti preneti u nov dom Jovanke Broz, među njima i Josićeva slika `Priprema toalete`, za koju imamo podatak da je bila izložena na izložbi `Likovna zbirka Josipa Broza Tita - Jugoslovenska umetnost XX veka` koja je trajala od 6. maja 1982. do proleća 1983", navodi Ana Panić.
Martin Candir
Takođe, podseća kustoskinja, postoje slike poput Bukovčevog "Poslednjeg retuša" koje su se nalazile u ženskoj spavaćoj sobi u rezidenciji u Užičkoj, ali nisu prenete u vilu u Bulevaru kneza Aleksandra Karađorđevića broj 75 (nekadašnji Bulevar mira), dok je druga slika istog autora, "Žene u razgovoru", zatečena u kući koju je Jovanka koristila iako je prethodno već bila postavljena u trpezariji Rezidencije kao deo ambijentalne postavke Memorijalnog centra "Josip Broz Tito", otvorene za javnost u martu 1983. godine, a u koju je premeštena iz salona na prvom spratu gde se originalno nalazila za života bračnog para Broz.
Martin Candir
Zašto i ko je o ovim transferima odlučivao za sada je tajna i nepoznanica za muzealce.
"Pored ovih slika koje smo, nakon neophodnih konzervatorsko-restauratorskih radova izvedenih u konezrvatorsko-restauratorskom ateljeu Galerije Matice srpske, dali na uvid javnosti, u kući se nalazilo još dvadesetak slika od kojih su neke pripale porodici (dva portreta Josipa Broza, još jedan Jovankin portret, rad Omera Mujadžića, portret pudlice, slika anturijuma, Jovankinog omiljenog cveta, i druge), a neke su se vodile kao inventar kuće te su ostale u državnom vlasništvu u zbirci kojom rukovodi Uprava za zajedničke poslove republičkih organa koja upravlja i ovim objektom", dodaje sagovornica Euronews Srbija.
Dominantni pezjaži
U dnevnoj sobi vile u kojoj je živela Jovanka, nalazilo se nekoliko reprezentativnih slika austrijskog slikara Franca Hoenbergera (Franz Hohenberger, 1867-1941), za njega tipičnih pejzaža i mrtvih priroda, dok su ostala dela lošijeg kvaliteta, među njima više kopija Velaskeza i Rembranta omiljenog Jovankinog slikara.
Povezane vesti
"Od svih izloženih slika skoro trećinu čine pejzaži. Beograd - grad u kome je Jovanka Broz najduže živela i kome se, po njenim rečima, uvek najradije vraćala, Osijek, Varaždin, Sveti Stefan, seoski predeli Vojvodine i Šumadije, planinski i morski pejzaži, podravska naiva u svetu poznate `Hlebinske slikarske škole`, idilični predeli rađeni u tehnici tradicionalnog korejskog veza svilenim koncem na svilenoj podlozi, planina Fudži rađena tehnikom emajla, panorama Stokholma…", navode autori izložbe u katalogu.
Martin Candir
Zanimljivo je da svega tri pejzaža od izloženih ne predstavljaju jugoslovenske predele, a još intrigantnije je da baš u tim zemljama Jovanka nije bila.
"Korejski pejzaži nepoznatih autora rađeni tehnikom tradicionalnog veza svilenim koncem nalazili su se u predsoblju na prvom spratu Rezidencije, ispred ulaza u žensko kupatilo, i mogli su u Jovanki izazivati samo negativna sećanja na veliku svađu sa Titom i početak kraja njihovog braka. Nakon važnog Titovog putovanja u Sovjetski Savez, Severnu Koreju i Kinu, u kojoj se kao prvi svetski državnik sreo sa Hua Guofengom, naslednikom Mao Cedunga, u avgustu 1977. godine na koje Jovanka nije otišla, ona posle 25 godina potpuno nestaje iz javnog života", podeća Panić.
Martin Candir
Povezane vesti
U Jovankinim privatnim odajama nalazile su se slike sa tipično "ženskim" temama, kao što je pomenuta slika "Žene u razgovoru" Vlaha Bukovca iz 1898. godine.
Monumentalno platno Mladena Josića "Priprema toalete" iz 1938. godine u stilu poetizovanog realizma najreprezentativnija je slika iz ciklusa portreta glumica i pozorišnog sveta iz Narodnog pozorišta u kome je Josić u tom periodu radio kao scenograf.
"Na ovoj slici reč je o portretu operske pevačice Katice Jovanović, primadone beogradske opere koja je prikazana u raskošnoj haljini dok se pred ogledalom priprema za nastup, a iza nje stoje garderoberka i šminkerka. Ova slika je stajala u Jovankinoj spavaćoj sobi u Rezidenciji u Užičkoj 15 dok se ona spremala za svoje `javne nastupe`", objašnjava Panić.
Fond Muzeja Jugoslavije
Od 36 slika koje će biti izložene u Galeriji Matice srpske, trećina je poklonjena Jovanki Broz sa posvetom napisanom lično njoj. Kako navode autori, upravo to govori da je Jovanka kao prva dama putujući sa suprugom imala zvaničnu ulogu u protokolu.
S druge strane, praksa darivanja Josipu Brozu Titu i Jovanki Broz predstavljala je jedan od osnova jačanja društvene kohezije u socijalističkoj Jugoslaviji.
"Pojedinac ili kolektiv su kroz čin poklanjanja jasno bili afirmisani unutar uže i šire zajednice. Poklonima, ali i namenskim otkupima umetničkih dela za opremanje Rezidencije predsednika države stvoren je heterogen likovni fond, sinteza predmeta objedinjena imenom Josipa Broza. Unutar te velike zbirke, jedan manji deo činila su umetnička dela poklonjena direktno Jovanki. U najvećoj meri to su slike koje su joj dodeljene za uređenje novog doma u kome je živela posle Titove smrti i ovaj izbor predmeta danas posmatramo kao kolekciju Jovanke Broz", dodaje Panić.
Iz Rezidencije u Užičkoj 15 u Jovankinu vilu prenete su slike iz ženske kancelarije u prizemlju, spavaće sobe na spratu, salona na spratu, radne sobe na spratu i predsoblja.
"Izlaganje ovih dela ima dvostruki značaj: s jedne strane radi se o umetničkim predmetima koje publika do sada nije imala priliku da vidi, a s druge ona predstavljaju imaginarni muzej sećanja Jovanke Broz kroz koji se mogu rekonstruisati delovi i detalji njenog života. Izložena umetnička dela, koja su poslednje trideset tri godine Jovankinog života oplemenjivala prostor u kom je živela, na poseban način današnjoj javnosti objašnjavaju fenomen Jovanke Broz " njenu ličnost, osećaj za umetnost, ali i društvene i umetničke prilike u socijalističkoj Jugoslaviji", ističu autori postavke.
Plakar Jovanke Broz
Na izložbi "Partizanka i Fragonar. Kolekcija slika Jovanke Broz" biće predstavljeni i odevni predmeti Jovanke Broz, a predstavljen je izbor od nekoliko haljina u kojima je Jovanka Broz bila portretisana, nekoliko torbi, bele Glogovac cipele od satena, toka, Dior rukavice, kao i jedan od Jovankinih omiljenih parfema - Gerlenov L'Heure Bleue (Plavi čas).
"Odevanje Jovanke Broz predmet je interesovanja, kako naučne, tako i šire javnosti proteklih nekoliko godina. Iako je njena odeća redovno ostajala `bezimena`, neretko je bila delo vrhunskih jugoslovenskih dizajnera, ali i poznatih pariskih modnih brendova. Noseći modele realizovane u domaćim konfekcijskim kućama Jovanka Broz je predstavljala personifikaciju jugoslovenske modne industrije i njenog napretka. S druge strane odevanje `prve dame` bilo je i demonstracija životnog stila, ali i propagiranje državne ideologije u socijalizmu", ističe se u katalogu izložbe.
Ko je bila Jovanka Broz?
Jovanka Budisavljević rođena je u selu Pećani u Lici (Hrvatska) 7. decembra 1924. godine. Sa 17 godina odlazi u žensku partizansku četu, da bi 1942. u Šestoj ličkoj diviziji bila primljena u Komunističku partiju Jugoslavije. Zbog zasluga u ratu odlikovana je Partizanskom spomenicom. Imala je čin kapetana, a demobilisana je kao rezervni major JNA.
Krajem 1945. počela je da radi kao domaćica u vili maršala Jugoslavije Josipa Broza Tita u Užičkoj 15. Sedam godina kasnije zvanično je predstavljena javnosti kao supruga predsednika države, 19. septembra 1952, prilikom posete britanskog ministra spoljnih poslova Entonija Idna.
"Za vreme Titovog života, posebna uloga Jovanke Broz bila je kreiranje predsedničke slike u javnosti Jugoslavije, njenim republikama i zajedničkim zvaničnim posetama. Takođe, njeni retki i strogo usmereni samostalni javni istupi bili su fokusirani na ulogu žene u novoj državi, emancipaciju, modu i humanitarni rad", podseća Panić.
Fond Muzeja Jugoslavije
Krajem šezdesetih i početkom sedamdesetih godina 20. veka došlo je do velike krize vlasti koje su okončane nakon Titove smrti 1980. godine i konačnom političkom marginalizacijom Jovanke Broz iz javnog života.
"Iako je sporadično davala izjave i nakon Titove smrti, veliko interesovanje za nekadašnju prvu damu počelo je početkom 21. veka. U deceniji koja je usledila sudbina Jovanke Broz privukla je pažnju, kako političara tako i naučne i šire javnosti. Nakon smrti, 20. oktobra 2013. godine, postala je deo velikog mozaika kolektivne slike o prošlosti i jedan od simbola socijalističke Jugoslavije", zaključuje Panić.
Izložba će biti predstavljena u Galeriji Matice srpske do 28. avgusta, a potom će biti izložena u Muzeju Jugoslavije.
Realizaciju izložbe omogućili su Ministarstvo kulture i informisanja Republike Srbije i Fondacija "Novi Sad - Evropska prestonica kulture".
Preporuka za vas
Komentari (0)