Godišnjica smrti Davorina Jenka, kompozitora srpske himne Bože pravde

Davorin Jenko srpski kompozitor slovenačkog porekla, akademik, kompozitor srpske himne, umro je 25. novembra 1914. pre 110 godina.

Jenko je imao izuzetnu ulogu u istoriji srpske kulture. Bio je dugogodišnji kapelnik i kompozitor Narodnog pozorišta u Beogradu, član Srpske kraljevske akademije, odnosno izvorno Srpskog učenog društva, horovođa Pančevačkog srpskog crkvenog pevačkog društva.

Najpoznatiji je kao autor kompozicije srpske himne "Bože pravde". To delo je nastalo 1872. godine, kao sastavni deo komada "Markova sablja" završni hor. Njegova neobična sudbina nagoveštena je činjenicom da je publika ustajala prilikom pozorišnih izvođenja kompozicije. 

Postupno prihvaćena kao svečana pesma, vremenom je usvojena kao nacionalna himna Kraljevine Srbije, potom, u izmenjenoj formi, i Kraljevine SHS/Jugoslavije.

Autor teksta, komada, bio je Jovan Đorđević (1826 - 1900) veliki srpski nacionalni radnik, pisac, upravnik Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu i Narodnog pozorišta u Beogradu, profesor i vaspitač nesrećnog kralja Aleksandra Obrenovića. Autor je i jednog zamašnog Latinsko srpskog rečnika.

Veruje se da je Jenko muziku za "Bože pravde" oblikovao pomalo pod utiskom "Carske himne" Jozefa Hajdna. Komad "Markova sablja" nastao je inače te 1872. o punoletstvu, odnosno stupanju na vlast, kneza Milana Obrenovića, potonjeg srpskog kralja, kako se tada govorilo "prvog posle Kosova".  

"Naglašeno svestan slovenskog identiteta"

Davorin Jenko rođen je novembra 1835. u selu Dvorje, danas u sastavu Cerklje na Gorenjskem, nedaleko od Kranja. Bila je to dobrostojeća zemljoradnička porodica, poreklom iz Koruške. Kršteno ime bilo mu je Martinus Jenko.

Posle školovanja u Kranju, gde ga je ambiciozni otac Andrej upisao uprkos činjenici da je osnovna škola postojala i u njegovom rodnom mestu, pohađa gimnaziju u Ljubljani. Iz nje je međutim izbačen zbog činjenice da postaje naglašeno svestan slovenskog identiteta.

Bilo je to, u Austriji, doba apsolutizma svemoćnog kancelara Aleksandra fon Baha, vreme centralizacije i sistematske germanizacije. Gimnaziju je potom završio u Trstu. U carskom Beču, gde se zaputio na studije prava, krajem 1858. uranja u život grada koji je nadaleko bio znamenit po muzičkoj kulturi. Proučava velika muzička dela, obilazi biblioteke, koncerte, operska izvođenja. 

Držao je međutim da je prerastao formalno muzičko obrazovanje, pa se tome posvećuje lično, iz strasti.

Predvodio je kao horovođa Slovenačko (Slovensko) pevačko društvo, koje je osnovao 1859. godine, na tragu opšteg nacionalnog buđenja. Upravo u to vreme postepeno počinje da komponuje.

Tada će nastati, pored drugog, i njegova kompozicija "Naprej zastava slave", slovenačka svečana pesma, izvesno vreme prihvaćena i kao himna Slovenaca. Pevačko društvo u Beču pod Jenkovim vođstvom tih godina postaje mesto okupljanja nacionalno svesnih Slovena uopšte, pripadnika raznih naroda. Ubeđeni panslavista, u Beču je Jenko takođe promenio kršteno ime Martin u slovensko Davorin. Nije to bilo neobično u vreme narodnjačkog romantizma. 

Tako je recimo Đura Daničić odbacio kršteno ime i prezime Georgije Popović, postavši Đura Daničić, što mu je zvučalo više narodski. Stojan Novaković je isto tako odbacio kršteno ime Konstantin, ili Vladan Đorđević, koji je bio kršten kao Hipokrat Đorđević.  

Zanemarivši studije, iako pred pravno istorijskim državnim ispitom, pošto se posvetio muzici, Jenko 1862. prihvata poziv Srpske crkvene opštine iz Pančeva, tada još uvek u sastavu austrijske Vojne granice, da radi za znamenito, osnovano 1838. Pančevačko srpsko crkveno pevačko društvo. Uspelo mu je da dobije pristojan ugovor, plaćen stan. Svejedno, u Pančevu se nije dugo zadržao. 

Komponovao i "Tijo, noći"

U Beogradu, gde je dospeo na samom početku septembra 1865. godine, u prvo vreme predvodi Beogradsko pevačko društvo, da bi decenijama potom bio kapelnik i kompozitor Narodnog pozorišta. 

Tokom većeg dela 1870. godine, od decembra 1869. do novembra 1870. boravio je u Pragu gde štampa pojedina svoja dela, ali pre svega usavršava orkestraciju. 

Po povratku u Beograd, na samom početku 1871. postaje kapelnik i kompozitor Narodnog pozorišta.

Davorin Jenko, izraziti romantičar, bio je u svoje vreme izvesno najplodniji kompozitor muzike za teatar u Srbiji. Smatra se da je autor muzike za najmanje 80 pozorišnih komada. Autor je koncertnih uvertira "Kosovo", "Milan", "Srpkinja", "Aleksandar", muzike za komade "Đido", "Seoska lola", "Potera", "Vračara", "Pribislav i Božana", "Markova sablja", "Dušan Silni", "Seoba Srbalja".

Tvorac je, 1882. godine, dela "Vračara" koje se smatra prvom srpskom operetom. 

Jenko je takođe komponovao niz široko prihvaćenih, danas bi rekli starogradskih pesama, poput "Gde si dušo, gde si rano", "Tijo, noći, moje zlato spava", "Za tobom moje srce žudi".

Dobitnik najviših priznanja

Redovni član Srpskog učenog društva postao je februara 1869. Predvodiio je odbor za umetnost SUD. Redovni, tada se govorilo "pravi član" Srpske kraljevske akademije postao je 1887. godine. 

Bio je takođe član Matice srpske, počasni član Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu. Dobitnik je ordena Miloša Velikog, ordena Svetog Save. 

Beograd je napustio 1910. godine. Nepunih pola veka proveo je u prestonici Srbije. Veruje se da je odluci da napusti Beograd presudno doprinela činjenica da je Vela Nigrinova, njegova diva i životna saputnica, omiljena operska pevačica ondašnjeg Beograda, umrla. 

Ovaj svet napustio je četiri godine potom, 25. novembra 1914. u Ljubljani. Imao je punih 79 godina. Prvi svetski rat već je bio u jeku pa su austrijske vlasti nametnule da njegov ispraćaj bude sasvim sveden. Čemu je nesumnjivo doprinela činjenica da je Davorin Jenko iako rođen u ondašnjoj državi Habzburga, Austriji, potonjoj Austrougarskoj, prihvatio srpsko državljanstvo, bio je podanik srpske krune, kako se onda govorilo.